Türkiye dahil birçok ülkede sayıları
hızla artan alışveriş merkezleri ABD’de tarihe karışıyor. Ülke genelinde
yüzlerce alışveriş merkezi hayalet binalara dönüştü.
Alışveriş merkezleri ABD’de kentlerin
dış mahallelerinde 1970-1980’li yıllarda yaşam biçiminin sembolüydü. Bu
alışveriş merkezleri aileler ve arkadaşların buluşma noktasıydı. Günümüzde ise
perakendenin batışını gösteren yüzlerce hayalet merkeze dönüşmüş durumdalar. Bu
beton ve camdan oluşan iskeletler ve buralarda yaşanan anıları hiç kimse
fotoğrafçı Seph Lawless kadar iyi tanımıyor. Lawless’in çektiği fotoğraflar
çirkin beton binalar, yürüyen merdivenler ve tozlanmış vitrin mankenlerini tüm
açıklığıyla gösteriyor.
Bu fotoğraflar sadece binaların
yıkılmasını değil, kamuya açık yerlerin ve insanların da buralardan kayboluşunu
sergiliyor. Bazı alışveriş merkezleri karanlık. Sadece çatılardaki büyük cam
pencerelerden gelen ışıkla aydınlanıyor. Fotoğrafçı Lawless bu durumla ilgili
“Binalar sanki uzay gemileri ışıklarını aşağıya yansıtıyor gibi görünüyor”
diyor.
2017’de iflas çok
Bu terkedilmiş alışveriş merkezleri
Amerikan perakende ticaretinin nasıl değiştiğini de somut olarak gösteriyor.
Bir zamanlar büyüyüp gelişen alışveriş merkezleri şimdilerde Ameriken
banliyölerinin tüketim harabesinin bir tablosu niteliğinde. Deadmalls.com
internet sayfasının verilerine göre ABD’de yaklaşık 400 alışveriş merkezi bu
durumda. Halihazırda açık olan bin 100 alışveriş merkezinin durumu hiç olmadığı
kadar kötü.
ABD kişi başına düşen dükkan alanı
açısından başı çekiyor. Derecelendirme kuruluşu Morningstar’ın verilerine göre
ABD’de kişi başına 21 metrekare dükkan alanı düşüyor. Bu alanda ABD’yi ikinci
sırada 15 metrekare ile Kanada, 10 metrekare ile Avustralya takip ediyor.
Talebin azaldığı zamanlarda arz fazlalığı daha da dikkat çekici hale geliyor.
Giderek daha fazla perakende satıcısı
büyük alışveriş merkezlerini terkediyor ve onlarla birlikte müşteriler de bu
merkezleri… Örneğin 2017 başında Sears ABD genelinde 150 şubesini kapatmak
istediğini açıkladı. 2016 yılında 60 milyon dolar zarar etti. Sears’in rakibi
Macy ise 68 şubesini kapatmak zorunda kaldı.
Kredi derecelendirme kuruluşu
Morningstar’dan analist RJ Hottovy, “2017 birçok perakende firması için kader
yılı olacak” diye konuşuyor. Uzman bu yıl bir çoğunun iflas edeceğini tahmin
ediyor.
Emlak araştırma şirketi Green Street
Advisors iki yıl önce yaptığı açıklamada, 2025 yılına dek 160 alışveriş
merkezinin kapanmak zorunda kalacağını duyurmuştu. Analistler şu sıralar
yaptıkları tahminlerde 2025 yılına dek kapanacak alışveriş merkezi sayısını 400
olarak tahmin ediyor. Alışveriş merkezleri hızla yok oluyor.
İnternet ve resesyon perakendecilere
yansıyor
Bunun nedeni aslında yeni değil.
İnternet üzerinden yapılan alışveriş, alışveriş merkezlerini ortadan
kaldırıyor. Ancak yeni olan bundaki hızlı gelişme. İki önemli faktör önemli rol
oynuyor. Sears firmasının uzun süre CEO’su olan, Columbia Üniversitesi’nde
perakendecilik dersleri veren Mark Cohen, alışveriş merkezlerinin çökme
nedenini, “2008’deki resesyon ve internet satışı yapan Amazon ve diğer
firmalardaki hızlı gelişme” diye açıklıyor. Cohen alışveriş merkezlerinin iflas
sürecinin daha da hızlanacağını tahmin ediyor.
Zira Amerikalılar internet üzerinden
alışveriş yapmayı seviyor, tıpkı bir zamanlar alışveriş merkezlerini sevdikleri
gibi. Danışmanlık şirketi BigCommerce’e göre Amerikalıların yüzde 95’i düzenli
olarak internetten alışveriş yapıyor. İnternet pazarı her yıl iki haneli
rakamlarla büyüyor. 2016 yılında Amerikan internet pazarı 395 milyar dolar ciro
yaptı. Bu, 2015’e oranla yüzde 15.6 oranında büyüme anlamına geliyor. Perakende
ticaretinde internet oranı da aynı şekilde büyüyor. Amerikan Ticaret
Bakanlığı’nın verilerine göre 2007 yılının ilk çeyreğinde bu alanda büyüme
oranı yüzde 3.5’in altında iken bu yıl ilkbaharda yüzde 8.5’a ulaştı.
Alışveriş merkezleri yıkılıyor, lojistik
merkezler inşa ediliyor
Bruce Batkin emlak yatırımcıları ile
perakendecileri buluşturan Terra Capital adlı bir firmada çalışıyor. Kendisini
arayarak alışveriş merkezini nasıl finanse edebileceği konusunda çaresizce
yardım isteyen emlak sahiplerinin sayısının giderek arttığını belirtiyor.
Batkin, “Bu insanların alışveriş merkezlerinin tamamını kiraya verebilme
ihtimalleri düşük” diyor. Yatırımcılar alışveriş merkezleri iş yapmayınca bu
merkezleri yaşlılar yurdu, doktorlar ya da çağrı merkezlerine kiralıyorlar.
Alışveriş merkezleri art arda
kapanırken, internette satış yapan firmalar ise hızla yeni lojistik merkezleri
açıyor. Amazon nisan ayında New Jersey’de bugüne kadarki en büyük lojistik
merkezini açtı. Yeni teknolojilerle donatılan merkez 90 bin metrekare
büyüklüğünde.
Walmart, Target ve rakipleri de uzun
süredir internet üzerinden alışverişe geçti. Alt yapılarını değiştirmeleri
pahalıya mal oluyor, çalışanlarını işten çıkarıyor, dükkanlarını kapatıyorlar.
Sears firmasının da uzun süre CEO’su olan, Columbia Üniversitesi’nde
perakendecilik konusunda dersler veren Mark Cohen, birçok firmanın internetin
kendilerine sundukları gücün farkına vardıklarını vurguluyor.
Cohen perakendecilerin küçük de olsa bir
şansları olduğu görüşünde. İnternetin tükecilere sunamadığı avantajı sunmak:
Alışveriş yaparken fiziki tecrübeyi yaşatmak, alınan eşyaya dokunabilmek,
koklayabilmek ve hissedebilmeyi. Firmaların bunu ürünlerinde çeşidi artırmak ve
daha fazla servis sunarak yapabileceklerini düşünüyor. Ancak bunun bile
alışveriş merkezlerini kurtarmaya yetmeyeceğini, onların artık tarihe
karıştıklarını belirtiyor.
Deutsche Welle Türkçe