GRECO, Türkiye’de yolsuzlukla mücadele
yönündeki reform sürecinin “istop ettiğini” belirttiği üçüncü ara uyum raporu,
Türkiye’nin parti finansmanında şeffaflık için 7 yıldır adım atmadığını da
gözler önüne serdi.
Avrupa Konseyi Yolsuzluğa Karşı
Devletler Grubu (GRECO) Türkiye ile ilgili üçüncü ara uyum raporunda
yolsuzlukla mücadele alanında başlanan reform sürecinin ‘istop ettiği’ni
belirtti. GRECO’nun 2012’den bu yana tavsiyelere uymada “küresel ölçekte
yetersiz” bulduğu Türkiye’ye uyarı düzeyinin de yükseltilmesi kararlaştırıldı.
Önceki raporlarında adım atılması için GRECO Başkanı’nın Türk heyetine yaptığı
çağrı yerine bu defa Avrupa Konseyi Genel Sekreteri Jagland'dan Dışişleri
Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’na “tavsiyelere uyumsuzluk konusuna ve en kısa zamanda
somut ilerleme kaydetme amacıyla kararlı bir şekilde harekete geçmenin
gerekliliğine” işaret eden bir mektup yazması istenecek.
Bugün açıklanacak raporda, Türkiye’nin
“suç haline getirme” ve “Parti Finansmanında Şeffaflık” alanlarında atmadığı
adımların tekrar sıralandı:
“Türkiye, 3’ncü Değerlendirme raporu
Mart 2010’da, neredeyse 7 yıl önce kabul edilmişti. Özel sektörde rüşveti ve
etkin pişmanlığın etkili savunmasını suç haline getirmeye ilişkin 2 tavsiyeyle
ilgili yeni bir plan ilan edilmemiştir. Reform süreci bu anlamda istop
etmiştir. Parti Finansmanında şeffaflıkla ilgili Türkiye, bir çok yıl geçmesine
karşın siyasi finansmandaki tavsiyeleri uygulamamıştır. GRECO, ülkenin içinden
geçtiği zor zamanlara duyarsız değildir ve elbette tavsiyeleri uygulama
konusunda taahhüdünü yinelemesini takdirle karşılar. Ancak, bu seviyede güncel
sonuçlar açıkça bir hayal kırıklığıdır. GRECO, birkez daha yetkilileri başlanan
reformlar için çabalarını artırmaya ve planlanan önlemlerin etkili olması için
özel önem göstermeye çağırır”.
Raporda yer alan diğer tespit ve
tavsiyeler ise şöyle:
- Türkiye, önceki raporda yer alan
uygulanmamış ya da kısmen uygulanmış 11 tavsiye ile ilgili somut bir ilerleme
sağlamamıştır. Bu nedenle durum değişmemiştir ve, toplam 17 tavsiyeden, 6’sı
tatmin edici olarak uygulanmış , 7 tavsiye kısmen uygulanmış ve 4’ü de
uygulanmamıştır.
- Tavsiyelerin uygulanmasına yönelik
yapılan faaliyetlere ilişkin 30 Eylül 2017 tarihine kadar bir rapor sunulmalı.
-Bu raporun en kısa zamanda
yayımlanması, Türkçe’ye çevrilmesi ve çevrisinin kamuya açık hale getirilmesine
onay verilmesi
Siyasi şeffaflık için beklenen adımlar
- Siyasi partilerin yıllık hesaplarının;
siyasi partilerin seçilmiş temsilcileri ve adaylarının seçim kampanyaları da
dâhil partileri adına yerine getirdikleri siyasi faaliyetleri için bireysel
olarak elde ettikleri gelir ve yaptıkları harcamayı ve uygun görüldüğünde,
siyasi partilerle ilişkili veya
kontrolleri altında bulunan
teşekküllerin hesaplarını içermesinin sağlanması
- Siyasi partilerin yıllık hesaplarının,
izleme organı tarafından rehberlik sağlanması ve ortak muhasebe ilkeleriyle
desteklenmiş standart bir şeklin oluşturulması da dahil olmak üzere gelir ve
gider hakkında daha ayrıntılı ve kapsamlı bilgiler içermesini sağlamak için
uygun tedbirlerin
alınması
- Kamunun, kanunla belirlenecek zaman
çerçevesinde, siyasi partilerin yıllık hesaplarına ve denetim organının izleme
raporlarına, kolayca erişebilmesinin sağlanması
- Siyasi partiler ve adayların
parlamenter, cumhurbaşkanlığı ve yerel seçim kampanyalarının finansmanında
şeffaflığın düzenlenmesini ve özellikle üçüncü kişilerin yaptığı katkılarda
şeffaflığın artırılması yollarının bulunması
- Siyasi partiler ve seçimlere katılan
adayların seçim kampanyası dönemindekiler de dahil olmak üzere, belirli bir
değerin üstünde aldıkları bütün bireysel bağışları (nakdi olmayanlar da dahil),
her bağışın türü ve değeri ile birlikte bağış sahibinin kimliğini de gösterir
şekilde düzenli olarak açıklamalarının zorunlu kılınması
- Parti hesaplarının lisanslı uzmanlar
tarafından bağımsız olarak denetlenmesi
- Parti hesaplarının denetiminin
partilerin ve adayların kampanyalarının finansmanının cumhurbaşkanlığı,
parlamenter ya da mahalli seçimler sırasında ve/veya hemen sonrasında özel
olarak izlenmesiyle desteklenmesi
- Finansman konusundaki aykırılıkların
soruşturulması ve kolluk kuvvetleriyle daha yakın işbirliği de dahil olmak
üzere siyasetin finansmanın daha kapsamlı, etkin ve hızlı bir şekilde izlenmesinin
sağlanması ve siyasetin finansmanın denetimine ayrılmış mali ve personel
kaynaklarının artırılması;
- Siyasi partilerin ve adayların seçim
kampanyalarının finansmanı konusunda henüz oluşturulmamış düzenlemelerin
ihlalleri ile ilgili olarak etkin, orantılı ve caydırıcı yaptırımların
getirilmesi .
- “Seçimlerin Finansmanında Şeffaflığın
Sağlanması Amacıyla Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı
Taslağı hazırlanmıştı ancak bu taslak, Parlamentoya sunulmadan önce Bakalar
Kurulu’nda onaya sunulmadı.
- Sayıştay Başkanlığı’nın siyasi
partilerin mali denetimini sağlamak için özel 24. Grup Başkanlığı birimini
kurmasına karşın, hazırlık ve parti hesaplarının denetleme sürecinin
tamamlanamamasından üzüntü duyar.
Türkiye’den beklenen diğer adımlar
- GRECO Yolsuzluğa Karşı Ceza Hukuku
Sözleşmesi’ne göre, özel sektör teşekküllerinde her görevde çalışan ya da bu
teşekkülleri yöneten her kişiye uygulanabilir şekilde özel sektörde rüşvet
almayı ve vermeyi cezalandırma
- Özel sektör rüşvetine ilişkin TCK
252’de yapılan değişiklikler tavsiyenin birçok yönünü içermektedir. Bunun
kapsadığı teşekkül listesinin hala kamu katılımlı veya kamu yararına çalışan
belirli sayıda teşekkülle sınırlı olduğuna ilişkin GRECO’nun endişelerinde
ilerleme sağlanmamış ve tavsiye kısmen yerine getirilmiş sayılmıştır.Özel
sektörde aktif ve pasif rüşvet ve gereksiz avantaj sağlama TCK 155 ile suç
haline getirilse de bu verilen tavsiye ile ilgili değildir.
- GRECO “etkin pişmanlık” durumlarında
kamu sektöründe rüşvet alma ve verme suçunu işleyenlere verilen cezadan
otomatik -ve bütünüyle emredici- muaf olma durumunu analiz etmeyi ve buna göre
gözden geçirmeyi, ve bu tür durumlarda rüşveti verene verdiği rüşvetin
tazminini ortadan kaldırmayı kanunu uygulayan uygulayıcılar dahil herkese ön
soruşturmanın başlamasından sonra “etkin pişmanlık”ın kullanılması durumlarında
cezadan muaf tutulmanın uygulanmadığını açıklamalı
- Adalet Bakanlığı bünyesinde kurulan
çalışma grubu, savunmanın mevcut haliyle yolsuzlukla mücadelede etkin bir araç
olduğunu belirtse de, etkin pişmanlık hükümleri, rüşvetin rüşvet verene
iadesini kaldıran ve rüşvet fiilinin resmi makamlarca öğrenildiği durumlarda bu
savunmanın kullanılmasını engelleyecek ve otomatik ve -bütünüyle emredici-
niteliğine ilişkin herhangi bir değişiklik getirmiyor.