S
Muhalefetin, herşeyin AKP ve MHP
arasında yapılacak "ittifak lehine" düzenlendiği itirazları ve sert
tartışmalara karşın, teklif hiçbir değişiklik yapılmadan Meclis'ten geçti.
Yasa bundan sonra onay için
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın önüne gidecek ve Resmi Gazete'de
yayınlanmasının ardından yürürlüğe girecek.
Ana muhalefet partisi CHP ise
onaylanmasının ardından teklif ile ilgili olarak sadece ittifak değil,
özellikle sandık güvenliği ile ilgili maddeleri nedeniyle tartışma konusu olan
hükümlerin iptali için Anayasa Mahkemesi'ne (AYM) başvuracak.
Getirilen önemli düzenlemelerden
bazıları şöyle:
İttifak yapan vekil ve baraj avantajı:
Milletvekili genel seçiminde yapılacak ittifakta partilere göre milletvekili
dağılımında "D'Hondt sistem" (nisbi temsil) kullanılmaya devam
edilecek.
İttifak yapacak partilere verilecek
oylar, ittifakın toplam oyu olarak sayılacağı için ittifak partileri seçime
ayrı ayrı girecekleri zaman çıkaracakları milletvekili sayısına göre daha fazla
milletvekiline sahip olacak.
AKP'nin yaptığı simülasyonlarda, MHP ile
yapılacak "cumhur ittifakı"nda, her iki partinin milletvekili
sayısının da artacağı hesaplandı.
İttifak yapan partiler açısından yüzde
10 barajı sorunu da olmayacak. İttifakta yer alan bir partinin oy oranı yüzde
10'un altında kalsa bile toplam oy oranı yüzde 10'nun üzerindeyse altında kalan
parti de barajı geçmiş sayılacak.
İttifak yapana seçenek çok: Siyasi
partiler, kendi aday listesi ve amblemiyle ittifak yapabileceği gibi kendi
amblemlerinde ortak aday listesiyle ya da bir parti diğer bir partinin
listesinde seçime girebilecek.
Bu kapsamda AKP, MHP'nin istediği gibi
"Cumhur İttifakı" adı altında iki partinin isminin yer alacağı
modelle seçime gidebileceği gibi, AKP, ittifaktan yana olduğunu belirten Büyük
Birlik Partili adayları, kendi listesinden milletvekili adayı gösterebilecek.
AKP VE MHP'NİN MECLİS'E SUNDUĞU 'CUMHUR
İTTİFAKI' KANUN TEKLİFİ NEDİR?
AKP yönetimi, ittifak yapacak partilerin
oy pusulasında yan yana olmalarının seçmende kafa karışıklığı yaratacağı ve
geçersiz oyların artacağı endişesi yaşıyordu. Yasa ile bu kaygı da ittifaka
verilen her oyun "geçerli sayılması" ile aşıldı.
Oy pusulasında, her iki partiye ayrı
ayrı verilen oylar da ittifak partilerinin bulunduğu sütunların tam ortasına
mühür vurulması halindeki oylar da geçerli sayılacak. Milletvekili dağılımında
ise bu oylar, partilerin aldıkları oy oranına göre aralarında bölünecek.
İttifak yapacak partilerle ilgili sayı
sınırlaması olmayacak.
Sadece aday ismi: Milletvekili genel
seçiminde siyasi partilerin isimleri oy pusulasında yer alırken,
Cumhurbaşkanlığı seçiminde sadece cumhurbaşkanı adayının ismi yer alacak.
Seçilme yaşı 18: Yerel seçimlerde
belediye başkanları, belediye meclis üyeleri ve muhtarlar başta olmak üzere tüm
oy pusulaları tek bir zarfa konularak oy kullanılacak. Anayasa değişikliği
doğrultusunda, seçme yaşında olduğu gibi seçilme yaşı 18'e düşürüldü.
Mühürsüz oylar geçerli: 16 Nisan
referandumu sonrasında kamuoyunda çokça tartışılan ve muhalefetin karşı çıktığı
"mühürsüz" oy pusulası kullanımı da yasallaştı.
Buna göre üzerinde sandık kurulu mührü
bulunmamasına rağmen filigran, amblem ve ilçe seçim kurulu mührü bulunan
zarflar geçerli sayılacak.
Oy pusulalarının sahteliğinin iddia
edilmemesi ve yetkili seçim kurulları tarafından gönderildiği hususunda şüphe
bulunmaması halinde, sandık kurullarınca yanlışlıkla mühürlenmemiş pusulalar
geçerli sayılacak.
Muhalefetin en önemli itiraz
nedenlerinden birini de bu madde oluşturuyor. CHP'nin AYM'ye yapacağı iptal
başvurusunun ana dayanaklarından birisi de bu düzenleme olacak.
Sandık güvenliğine yeni düzen: Kolluk
güçlerinin sandıkların kurulduğu alanların kapısına kadar girmesinin önü
açılıyor.
Mevcut yasada, "sandık kurulunun
görev yaptığı yer merkez olmak üzere 15 metre yarı-çaplı" alan sandık
çevresi; "sandık kurulunun görev yaptığı yer merkez olmak üzere 100 metre
yarı çaplı alan" da sandık alanı olarak tanımlanıyor.
Yine mevcut düzenlemeye göre, sandık
alanında sandık çevresinde bulunma hakkına sahip kimseler ile seçimin
güvenliğini sağlamakla görevli kolluk güçlerinden (sandık kurulu başkanı ya da
bir üyenin çağırması durumunda) başka kimse giremezken; görevli kolluk güçleri
dışında özel güvenlik görevlileri ve belediye zabıtaları gibi görevliler de
dahil olmak üzere resmi üniforma ve silah taşıyan kimselerin de sandık alanına
girmesi yasaklanıyor.
Sandık alanına ilişkin hükümler
kaldırıldığı için, güvenlik görevlileri sandığın bulunduğu salon kapısına kadar
girebilecek. AKP'liler bu düzenlemenin gerekçesini, "Doğu ve Güneydoğu'da
PKK'nin seçmene baskı yapmasını önlemek" olarak açıklıyor.
Sandık başkanları kamudan: Mevcut
düzelemeye göre, sandık kurulu başkanları YSK ile o ilde en fazla oy alan 4
partinin belirleyeceği isimlerin yer aldığı listeden kurayla belirleniyor.
Bu kapsamda AKP, CHP, MHP ve HDP'nin
belirlediği isimler sandık kurulu başkanı olabiliyordu. 1 Kasım seçimlerinde
HDP'nin belirlediği isimlerin kuradan çıkması ve sandık kurulu başkanı olması
üzerine, il ve ilçe seçim kurulları HDP ve CHP'li sandık kurulu başkanlarını
reddetmişti.
Yeni düzenleme ile bu durum yasalaşıyor
ve sandık kurulu başkanlarının ilçe seçim kurulu tarafından kamu görevlileri
arasından belirleneceği hükme bağlanıyor.
Sandık kurulu başkanlarının, sandık
çevresinde alınacak önlemlerden oy pusulalarının olduğu torbaların ilçe seçim
kuruluna götürülmesine kadar birçok görevi olduğu için muhalefet, şaibelerin
artacağı endişesini dile getiriyor.
Sandıklar taşınabilecek: Güvenlik
gerekçesiyle sandık, başka bir sandık bölgesine taşınabileceği gibi aynı binada
oturan seçmenler aynı seçim bölgesinde olmak üzere farklı sandıklara
kaydedilebilecek.
Bu düzenlemeyle Doğu ve Güneydoğu'da
etkin olan HDP'nin, seçmen üzerindeki kontrolünün önüne geçilmesine yol açacağı
belirtiliyor.
Ancak iktidar kanadı, bu düzenlemenin
nedenini de "güvenlik gerekçesine" dayandırıyor.
Seyyar sandık: YSK, hastalığı veya
engeli nedeniyle yatağa bağımlı olan seçmenlerin muhtarlık seçimleri hariç, oy
kullanmalarını sağlamak için seyyar sandık kurulu kurulmasına karar
verebilecek.