Heşd el Şebi son günlerde Şengal operasyonuyla birlikte yeniden kendisinden söz ettirmeye başladı. Irak-Rojava sınırına doğru düzenlediği son operasyonlar ve Musul operasyonuyla yeniden gündeme gelen Heşdî El Şabî'nin amaç ve hedeflerine ilişkin birçok çevre farklı yorumlar ve sorular sormaya başladı. Biz de örgütün dünü-bugünü yapısı, içindeki gruplar ve oluşumuna dair kısa bir tarihçe derledik.
HEŞDÎ EL ŞABÎ NE ZAMAN KURULDU?
DAİŞ'in 2014 yılının ortalarında Irak’ta Musul, Enbar, Tikrit ve Sünnilerin yaşadığı birçok bölgeyi Saddam Hüseyin dönemindeki Baas Partisi kadrolarının desteği ile ele geçirmesi ve Şii bölgelerine yönelmesi üzerine 13 Haziran 2014 tarihinde Irak'taki Şii dini otorite Ayetullah Ali Sistani Şiilere “cihat” çağrısı yaptı.
Dönemin Irak Başbakanı Nuri El Maliki de çağrıya destek verdi ve bu kişilere maaş bağlanacağı belirtildi. İran'a yakınlığıyla bilinen Sistani’nin çağrısı, İran'ın askeri desteği ve Maliki'nin maaş bağlanacağı açıklamaları üzerine Heşd El Şabî ya da Haşdi Şabi güçleri, DAİŞ tehdidine karşı örgütlenmeye başladı.
Askeri olarak örgütlenen bu gücün silah, eğitim ve lojistik gibi finansörlüğünü ise İran üstlendi. Eğitim çalışmalarında ise İran Devrim Muhafızları Komutanı Kasım Süleymani yer aldı. Hatta Irak'ın Enbar vilayetindeki operasyonlarda Süleymani bizzat Heşdi Şabi’nin başında bulunuyordu.
IRAK'TAKİ STATÜLERİ NEDİR?
Sistani'nin çağrısı üzerine 13 Haziran 2014’te resmi kuruluşunu ilan eden Heşdi Şabi milis gücü, Irak ordusu ile birlikte DAİŞ'e karşı Ramadi, Felluce, Tikrit ve Musul operasyonlarına katıldı. 17 Ekim 2016’da başlayan Musul’u kurtarma operasyonun devam ettiği süreçte, 26 Kasım 2016’da ise Irak parlamentosunda çıkarılan yasayla bu güçler “Irak’ın resmi savunma gücü” olarak resmi statü kazandı.
Ancak öncesinde 7 Nisan 2015 tarihinde Irak Başbakanı Haydar El Ebadî, Bakanlar Kurulu kararıyla, Heşdî El Şabî'nin doğrudan Başbakanlığa bağlı bir resmi organ olduğunu zaten duyurmuştu.
Resmileşme Heşdî El Şabî üzerinde yürütülen tartışmaları sınırlandırdı ve birçok konuda avantaj sağladı. Örneğin; Irak askerlerinin haklarına sahip olmakla birlikte, Irak ordu güçleri için geçerli olan tüm kanunlar bu güçler için de geçerli olacak ve tüm silah ve cephane ihtiyaçları Irak Savunma Bakanlığı tarafından finanse edilecekti.
SAYILARI NE KADAR VE KAÇ GRUP VAR?
Farklı Şii tarikatlar, gruplar ve aşiretlerden meydana gelen Heşdî El Şabî'nin kurulması için yapılan çağrılardan sonra yüz bine yakın kişinin üye olmaya başladığı ifade edildi. Ardından İran'ın askeri, Irak'ın mali desteği ve Heşdî El Şabî'nin Ramadi ve Tikrit gibi kentlerde DAİŞ'e karşı kazandığı başarılar, örgüte katılımları arttırdı.
Özellikle Irak ordusu tarafından resmi statü kazanması ve 300 ile 600 dolar arasında ödenen maaşlar sonrası, Heşdî El Şabî'ye katılımları arttırdı ve şu anda sayılarının 150 ile 200 bin arasında olduğu iddia ediliyor.
Farklı bayraklarla Heşdî El Şabî şemsiyesi altında hareket eden gruplardan Bedir Tugayları, Esaib Ehlulhak, Hizbullah Ketibesi, Ali Ekber Tugayları ve Ensar El Merciyye Tugayları gibi örgütlerin isimleri öne çıksa da Heşdî El Şabî'nin bünyesinde 70'ten fazla örgüt bulunuyor.
HEŞDÎ EL ŞABÎ'DE HANGİ ÖRGÜTLER ÖNE ÇIKIYOR?
Heşdî El Şabî içinde genel olarak iki kolun hakim olduğu belirtiliyor. Birinci kolda İran, Hizbullah ve Maliki'ye yakınlığıyla bilinen örgütler yer alırken, diğer kolda ise İran'a mesafeli duran Şii dini lider Mukteda Es-Sadr ve Irak Başbakanı Haydar El Ebadi'ye yakın duran örgütler yer alıyor.
İran'a yakın duran örgütlerin öncülüğünü Bedir Tugayları yaparken, Sadr'a yakın birçok örgüt ise Mehdi Ordusu geleneğinden gelen gruplardan oluşuyor.
Bedir Tugayları: Heşdî Şabî içindeki en etkin ve en eski örgüt İran ile yakın ilişkileri olan Bedir Tugayları. Irak-İran savaşı (1981 ile 1988 yılları arasında) sırasında da Saddam Hüseyin rejimine karşı İran saflarında mücadele eden örgütün başında Kasım Süleymani ile yakın ilişkileri olan Hadi El Amiri bulunuyor. Irak-İran savaşından beri silahlı gücü bulunan Amiri öncülüğündeki Bedîr Tugayları, 2008 yılında silah bıraktığını ve siyasal parti olduğunu açıklasa da 2014 yılında yeniden silahlandı. Amiri, 2010 yılındaki seçimlerde Maliki'nin Kanun Devleti Partisi'nde milletvekilliği de yaptı. Irak'ın tüm bölgelerinde etkin olan Bedîr Tugayları, özellikle Diyala, Selahaddin ve Kerkük eyaletlerin faaliyet yürütüyor. 20 ile 30 bin arasında elemanı olduğu belirtilen Bedir Tugayları, Şii Arapların yanı sıra Türkmen, Kürt ve Hristiyan ve diğer halklardan da üyeleri içinde barındırıyor.
Hizbullah Ketibesi: ABD'nin 2003 yılında Irak'a müdahalesi sırasında "Muhtar ordusu" olarak örgütlenen grubun temeli üzerinde kurulan bu grup İran dini otoritesi Seyid Alî Xemaneyî'ye biat ettiğini açıklamıştı. Tüm Irak'ta faaliyet yürüten örgüt, özellikle Türkmenler arasında sempatizan buluyor ve Hizbullah geleneğinden gelen birçok diğer örgütle ilişki içinde. Sayılarının ise 10 bin civarında olduğu belirtiliyor.
Seyyîdul Şuheda Ketibesi: Xamaneyî'ye bağlılık yemini eden ve Hizbullah'a yakınlığıyla bilinen örgütün liderliğini Hecî Ebû Ala yapıyor. Örgüt, aynı zamanda Maliki ile de yakın ilişkilere sahip.
Horasan Tugayları: İran menşeili bu örgütün komuta kademesinin de İran'da olduğu belirtiliyor. Xurmatû civarında faaliyet yürüten örgütün 3 bin civarında üyesi olduğu ileri sürülüyor.
Esaib Ehlul Hak: Irak'da daha çok İran'a mesafeli duran Şii dini lider Mukteda Es-Sadr'a bağlı Mehdi Ordusu'ndan ayrılan bu grup Necef, Kerbela, Bağdat gibi yerlerde etkinlik gösteriyor. Qeys El Xezalî öncülüğündeki örgütün 10 bine yakın üyesi olduğu belirtiliyor.
Saraya El Selam: Ebadi'ye yakınlığıyla tanınan bu örgüt ise Samarra ve Necef başta olmak üzere birçok bölgede faaliyet yürütüyor. Muqteda Es-Sadr tarafından 2014 yılında kurulan örgütün 10 bine yakın gücü olduğu belirtiliyor.
DİĞER GRUPLAR
Heşdî El Şabî içerisinde genel olarak İran ve Irak eksenli onlarca grup bulunuyor. Geçişkenliklerin ve ayrılmaların çok sık yaşandığı örgütlerden (ketibe) bazılarının isimleri şöyle:
"Ali Ekber Tugayları, Ensar El Merciyye Tugayları, İmam Ali Ketibesi, Fırkatul Ebbas Ketibeleri, Feylaq El Kerrar, Seraya El Cihad, Seraya Ensal El Aqide, Hareket El Nucebba, Ebû Fadil Ebas Ketibesi, Şehit El Aval Ketibesi, Seraya El Cihad, Tayyar El Risali Ketibesi, Ehrar El Irak Ketibesi, Difaa El Mukaddes Ketibesi, Ruhallah Ketibesi, El Gadab Ketibesi, Ensar El Hicce Ketibesi, İmam Hüseyin Ketibesi, Irak Hizbullah Mücahitleri, İmam El Gaib Ketibesi, Feylak El Vaad El Sadık, Kuvvet El Şehid Sadr, Liva Youm El Kaim, Liva Esedulah Galip, Hizbullah El Sayrun, Liva Zülfikar, Liva El Muntadar, Mukavveme İslamiye, Liva İmam El Hasan El Mücteba, Hizbullah El Ebrar, Saraya El Zehra, Hareket El Abdal, Liva Ammar İbni Yasır, Fettah El Mubin Ketibesi, Şebab El Risali Ketibesi, Liva El Sadıkeyn, Liva İmam El Kaim, Liva El Kaim, Liva El Karya, Seraya Aşura, Babiliyyun Tugayı vb."
MUSUL SONRASI
Mezhep savaşının giderek boyut kazandığı Irak’ta, Heşdi El Şabi örgütü giderek etkin bir güç oluyor. Musul’un DAİŞ işgalinden kurtarılmasından sonra da Heşdi El Şabi bölgede varlığını sürdürecek gibi görünüyor. Örgütün varlığı Sünniler arasında şimdiden çeşitli kaygılara sebep olmuş durumda. Musul’un DAİŞ’ten kurtarılmasından sonra Heşdi El Şabi örgütü en çok konuşulacak örgüt olarak gündemde kalmaya devam edecek.
Kaynak:ANF