“Nedensiz bir çocuk ağlaması bile çok
sonraki bir gülüşün başlangıcıdır” der Edip Cansever, ‘Umuş’ şiirinde.
Kitapların, gündüzlerin, gecelerin sonundaki yeni bir anlama, yeni bir
başlangıca işaret eder. Umuş’tur gerçekten bir yeni yılın başlangıcı da. Ama
umduklarımız hep yaşadıklarımıza göre şekillenir ya, insan o yüzden dönüp
ardına bakma ihtiyacı duyar. Bu sebepledir “Görün bunları yaşadık, bunlar oldu,
unutmayalım” deyişimiz. Şöyle bir baktığınızda göreceksiniz ki her günü OHAL
ile geçen 2017’nin bizden götürdüğü birçok şey oldu; ama göreceksiniz ki
götüremediği şeyler de vardı: Umut ve mücadele...
GASBEDİLEN HAKLARA KARŞI KADINLAR: KOLAY
DEĞİL
Bu yıl kadınların dilinde en çok hangi
slogan, ellerinde hangi döviz vardı dersek; “Bu yasalar böyle geçmez” ve
“Haklarımızı sokakta bulmadık, yedirmeyiz” başta gelir.
Kazanımlarının geriye götürülmesine
öylece bakmadı kadınlar. Müftülere nikah yetkisi veren yasa tasarısına karşı
OHAL koşullarına ve her türlü yasağa rağmen her fırsatta, her yerde sokakta
söylediler sözlerini. Tek tek, madde madde anlattılar neye, niçin karşı
çıktıklarını. Medeni hukuk alanında ve kadınların boşanma, nafaka, mal
paylaşımı gibi kazanılmış haklarında geriye gidişin önünü açacak bir hamle
olarak gördükleri; toplumsal yaşamın dini kurallarla şekillendirilmesinin,
çocuk yaşta evliliklerin ve erkeklerin çok eşliliğinin önünü açacağı için karşı
çıktıkları bu tasarı, Erdoğan’ın “Kadınlar istese de istemese de geçecek”
demesiyle Meclisten geçti. Erdoğan’ın adıyla bütünleşen ‘tek adam’ söylemi,
‘tek’ sözle haklı çıkmıştı.
Kadınlar haklıydı: Haklarını geriye
gidişin önünü açacak çok önemli bir adımdı bu ve Meclisten geçer geçmez,
AKP’nin yeni hamlesi “Boşanmaların artık mahkemeye gitmeden Aile Arabuluculuğu”
ile gerçekleşmesi oldu. Adalet Bakanı Abdulhamit Gül, boşanmak isteyenlerin
“Aile Arabuluculuğu” kurumuna giderek “uzlaştırmacı veya hakem yoluyla”
anlaşması üzerinde çalıştıklarını açıkladı.
Bu da yetmedi! İktidar yanlısı Akit
Gazetesi, 6284 sayılı Yasa’yı, yani Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin
Önlenmesine Karşı Kanunu hedefe koyan haberler yaptı. Gazetenin “Şiddeti Değil
Yuvayı Yıkan Kanun: 6284” başlığıyla manşet yaptığı habere göre sorun, kadının
şiddet görmesi değil, şiddet uygulayan erkeğin evden uzaklaştırılmasıydı.
Haberde yasanın “Türk aile yapısına dikkat edilmeden” hazırlandığı, şiddet
gösteren erkeğin mağdur olduğu savunuluyordu. Kadınların şiddetle mücadelesinin
önemli kurumlarından olan Mor Çatı Kadın Sığınağı da Akit’in saldırılarının
hedefinde şimdi.
Elbette bu ortamda hızını alamayanlar
oldu. Diyanet İşleri Başkanlığı Din İşleri Yüksek Kurulu, bir erkeğin SMS,
telefon, mektup ve faks yoluyla eşinden “boş ol” diyerek boşanabileceğini
söylerken, kendine iktidarın tavrından görev biçenler, internette erkeklere
ikinci, üçüncü eş bulma siteleri açtı. Türkiye’de açılan ikinci eş bulma
sitesi, “Günaha girmeden cinsel ihtiyaçlarını karşılamak isteyenlere, evlenecek
biriyle karşılaşamamış hanımefendilere” hizmet verdiğini duyurdu. Tepkiler üzerine
daha sonra kapatıldı.
DEVLETİN GÖZ YUMDUĞU KADIN CİNAYETLERİ
VE ÇOCUK İSTİSMARLARI
Kadın cinayetleri vahşileşerek artmaya
devam etti. 2017’nin ilk 11 ayında en az 364 kadın öldürüldü.
Toplumda infial yaratan cinayetlerden
biri 9 aylık hamileyken tecavüze uğrayarak katledilen Suriyeli Emani al Rahman
cinayetiydi. Emani’nin cenazesinde mülteci kadınların isyanı da vardı: “Tacize
uğruyoruz, mahkemeye başvurmak istediğimizde polis ‘Bir şey çıkmaz’ diyor.”
Okul çıkışı katledilen Helin Palandöken
cinayeti ise beraberinde bireysel silahlanma tartışmalarını getirdi. Olayın
ardından birçok yerde sokağa çıkan kadınlar, Helin’in katledilmesine ve kadın
cinayetlerine karşı isyan etti. Helin’in babası Nihat Palandöken Ekmek ve Gül’e
yazdığı mektupla kadınlara şu çağrıyı yaptı: “Başka kimsenin başına böyle bir
olay gelmemesi için, başka kimsenin yüreğine bu acının düşmemesi için adaletin
sağlanması lazım. Bunun için bu olayın peşini bırakmayın.”
Kadın cinayetlerinin bir kısmı “intihar”
görünümü altında gerçekleşti. İntihara sürüklenen kadınların sayısındaki artış
dikkat çekerken, intiharların başlıca nedenleri şiddet, işsizlik, yoksulluk
oldu. Yaşamına intihar ederek son veren Sevgi Balcı, üçüncü çocuğuna hamileyken
eşiyle birlikte KHK ile mesleğinden ihraç edilmiş, yaşadıkları lojmandan
atılmış, işsizliğe ve yalnızlığa terk edildiği için depresyona girmişti.
ÇOCUKLARIN İSTİSMARINI ENGELLE(YE)MEYEN
‘İSTİKRAR’
Bilindiği kadarıyla 2017’nin ilk 10
ayında 314 çocuk cinsel istismara uğradı. Batman’da bir çocuğun hamile kalmasıyla
ortaya saçılanlar, çocuk istismarının boyutu açısından ürkütücü tabloyu işaret
ediyordu. Bir çok çocuğun fuhuşa zorlandığının, bunun Batmanlılarca bilinmesine
rağmen sessiz kalındığının ortaya çıkmasından sonra HDP, “Çocuklara yönelik
cinsel istismarın ve şiddetin önlenmesi ve çocukların fiziksel, ruhsal, sosyal
iyileşmelerinin sağlanması ve Türkiye’nin uluslararası çocuk hakları
sözleşmelerinden doğal yükümlülüklerinin yerine getirilmesi için gerekli yasal
ve idari tedbirlerin alınması, bu vakaların toplumsal nedenlerinin ortaya
çıkarılması” amacıyla TBMM’ye bir araştırma teklifi sundu. Ancak bu araştırma,
AKP’lilerin hayır oylarıyla “Karar yeter sayısı yoktur” denilerek engellendi.
SALDIRILARA KARŞI KADINLARA TECRİT!
2017 yılının farklı zamanlarında
kadınların kıyafetine ve yaşam tarzına yönelik saldırılara tanık olduk. Bu
saldırılara karşı belediyelerin bulduğu “yöntem” ise kadınları toplumdan tecrit
etmek oldu. Bursa’da kadınlara ayrı vagon, Malatya’da pembe trambüs, Maraş’ta
‘kadınlara özel otobüs’ uygulamaları hayata geçirilen örneklerdi.
Pendik’te şort giydiği gerekçesiyle
saldırıya maruz kalan Melisa Sağlam ve Maçka’da kıyafeti gerekçe gösterilerek
güvenlik görevlisi tarafından tacize uğrayan kadınlar susmadı. Ülkenin dört bir
yanında kadınlar hem kendilerini tecrit eden bu uygulamalara hem de saldırılara
karşı tepki gösterdi. “Kıyafetime karışma” diyen kadınlar birçok yerde
gerçekleştirdikleri eylemlerle sesini yükseltti.
‘BİZ DE VARIZ’ DİYEN KADINLAR
2017 yılının en önemli siyasi gündemlerinden
biriydi referandum. Tek adam yönetimine karşı kadınlar da ‘hayır’larını
yükseltti. ‘Hayır Diyen Kadınlar’ referandumun yaşamlarını nasıl etkileyeceğini
tartıştı. Referandum sonuçlarının ardından “Bizim ‘hayır’ımız referandumla
sınırlı değil” diyen kadınlar, yaşam haklarını ellerinden alan tüm yasa ve
uygulamaların “tek adam/tek parti yönetiminde” artacağını öngörüyorlardı.
2017’nin en önemli gelişmelerinden biri
olan “Adalet Yürüyüşü”nde de kadınların katılımı öne çıktı. 70 kadın örgütünün
çağrısıyla, barışı savunan Pippa Bacca’nın katledildiği yerde buluşan kadınlar,
Adalet Yürüyüşüne ‘Eşitlik olmadan adalet olmaz’ talebiyle katıldı.
MÜJDELERLE İSTİHDAMDAN EL ÇEKTİRİLEN
KADINLA
Türkiye İstatistik Kurumunun (TÜİK)
verilerine göre yüzde 10.6’lık işsizlik rakamlarında kadınların işsizlik oranı
yüzde 14 oldu. İstihdam yaratmayan büyüme ve bakım yükümlülükleri kadına
çalışma yaşamından el çektirirken, hükümet yeni ‘müjde’li adımlarıyla çocuk ve
yaşlı bakımındaki sorumluluğundan sıyrılarak işi yine kadınların omzuna
yükledi. “Torunlarına bakan büyükannelere 425 lira maaş bağlanacak” denilerek
sunulan ‘müjde’de görüldü ki devlet çocuk bakımı konusunda yine kendi
sorumluluğunu üzerinden attı.
Sonra açıklanan bir rakamla bakım
yükümlülüklerinin kadınların hayatlarını nasıl etkilediğini tekrar görmüş
olduk. Türk Girişim ve İş Dünyası Konfederasyonunun raporuna göre, 2010’dan
2015’e kadar yaklaşık 1 milyon kadının çocuk bakımı; yaklaşık 112 bin kadının
ise yaşlı bakımı nedeniyle iş hayatını bıraktı.
Bakım yükümlülüklerini istihdam önünde
engel olmaktan çıkaracak kreş gibi olanaklar sağlamayan devletin, var olan
kreşlerindeki nitelik ve denetim yoksunluğu da ihmalle ölen 3 yaşındaki
Alperen’le gündeme geldi. Alperen’in denetimsizlik ve ihmal zinciri yüzünden kreş
servisinde hayatını kaybetmesi üzerine, ücretsiz ve nitelikli kreş talebi
kadınlar tarafından yinelendi.
Sadece uygulamalar değil, söylemler de
iktidarın kadın istihdamına bakış açısını gösteriyordu. Ankara’nın En’leri Ödül
Töreni’nde açıklamalarda bulunan
Cumhurbaşkanı Erdoğan, işsizlik
rakamlarının yüksek olmasını kadın ve gençlerin iş gücüne katılmasına bağladı.
Başbakanlık tarafından 2010 yılında
yayımlanan Kadın İstihdamının Artırılması ve Fırsat Eşitliğinin Sağlanması
Genelgesi’nin yenilenmesinde de en çok dikkat çeken nokta ‘eşitlik’ kavramının
çıkarılması oldu. Erdoğan’ın da sözleriyle ve uygulamalarıyla birlikte,
hükümetin kadınların çalışma yaşamına katılmasını tali gören yaklaşım açıkça
ortadaydı.
köptüler ve yollar..jpg