Brezilyalı inşaat devi Odebrecht
hakkında ülkesinde başlatılan soruşturma sınırları aştı, Latin Amerika
tarihindeki belki de en büyük rüşvet yolsuzluğu ortaya çıktı. Sağcısından
sosyal demokratına kadar devlet başkanları, hükümet ve devlet yetkilileri yüz
milyonlarca dolar rüşvet almış, karşılığında şirket milyar dolarlar kazanmış.
12 ÜLKEYİ SARAN YOLSUZLUK AĞI
Mühendislik, inşaat, emlak, kimya ve
petrokimya alanında faaliyet gösteren; nükleer ve termik santraller,
rafineriler, HES’ler, kara yolları, köprüler inşa eden Odebrecht, 10 Latin
Amerika ve 2 Afrika ülkesinde iş yapabilmek için devlet yetkililerine
milyonlarca dolar rüşvet dağıtmış. Şirketin rüşvet karşılığı kazandığı para ise
milyar dolarları buluyor. Rüşvet alanlar arasında devlet başkanları ve
yardımcıları dahi var. Rüşvet ağındaki ülkeler ise Venezuela, Guatemala, Peru,
Ekvador, Arjantin, Panama, Kolombiya, Dominik Cumhuriyeti, Angola, Mozambik,
Meksika ve Brezilya.
Şirketin sahibi hapis cezasına
çarptırıldı. Kimi ülkelerde de adli soruşturmalar başlatıldı. Brezilya, ABD ve
İsviçreli yargıçların ortak yürüttüğü davada ise şirkete 3.5 milyar dolar para
cezası verildi. Rüşvet skandalına karışan ülkelerde siyasi krizler baş
gösterdi. Geçtiğimiz hafta sonu Dominik’te on binler ‘Hırsızlardan bıktık’
diyerek hükümeti protesto etti. Ekvador’da ise başkanlık seçimine hazırlanan
hükümet partisi ortalığa saçılan yolsuzluğu toplamakta zorlanıyor.
NASIL ORTAYA ÇIKTI?
Araştırma Brezilya’da “Araç yıkama” adı
verilen, Eski Devlet Başkanları Lula da Silva ve Dilma Rousseff’in de
isimlerinin karıştığı soruşturma kapsamında ortaya çıktı. Devlet petrol şirketi
Petrobas merkezli yolsuzluk dosyası kapsamında, 50 kadar siyasetçi
soruşturuluyor.
Aile şirketi olan ve 1944 yılında
kurulan Odebrecht’in, Brezilya’nın İşçi Partisi iktidarının ilk döneminde
yaşanan ekonomik gelişme ve hükümetin ihale desteğiyle büyüdüğü ileri
sürülüyor. Şirketin bu süreçte 23 ülkede 180 bin çalışanı bulunan bir inşaat
tekeli haline gelmiş. Rüşvet skandallarının ortaya çıkmasından sonra ise
şirketin CEO’su Marcelo Odebrecht, yargılanarak 19 yıl hapis cezasına
çarptırıldı.
‘SKANDAL ORTAYA ÇIKANDAN DAHA BÜYÜK’
Alternatif denilen sosyal demokrat
hükümetlerin de yolsuzluğun ağına dahil olması ise kapitalizm yıkılmadan
çürümenin sona ermeyeceğini bir kez daha gözler önüne serdi.
‘Ekvador’un Chavez’i olma iddiasıyla
seçilen, ancak çeşitli sosyal politikalara ağırlık verse de bir süre sonra
otoriter bir lidere dönüşen Rafael Correa’nın hükümeti de Odebrecht dosyasında.
Ülkesi bu skandalla çalkalanan Ekvadorlu
Gazeteci, Opción Gazetesi Genel Yayın Yönetmeni Ramiro Vinueza, yolsuzluğun çok
daha büyük olduğu kanısında: “Ekvador’da şirketin 33.5 milyon dolar rüşvet
dağıttığı belirtiliyor. Fakat bu belli yılları kapsıyor. Bu şirketin on yıldan
fazladır sayısız yol, köprü, HES inşaatı yaptığı düşünüldüğünde, sadece Ekvador
devletinee yüzlerce milyon dolar rüşvet vermiş olduğu anlaşılıyor.”
Yolsuzluk, mevcut Devlet Başkanı Rafael
Correa’nın yardımcısı olan ve önümüzdeki şubatta yapılacak seçimlerde de aynı
göreve aday olan Jorge Glas’a kadar uzandı. Gazeteci Vinueza, Odebrecht
yolsuzluğuna karışan ‘sağdan sola’ bir dizi siyasetçi olduğunu belirtiyor.
Bunların arasında sağcı CREO hareketi de var Sosyal Hıristiyan Parti de.
Öte yandan Vinueza, şirkete mahkemece
verilen 3.5 milyar para cezasını da eleştiriyor: “Şirketin işine devam etmek
için mahkemeye ödediği milyar dolarlık yeni bir rüşvettir bu.”
YAPTIĞI İNŞAATLAR DA ÇÜRÜK!
Odebrecht şirketinin ve onunla iş yapan
hükümetlerin suçları rüşvetle de bitmiyor. Ekvadorlu Gazeteci Ramiro Vinueza,
Odebrecht’in inşaa ettiği Kolombiya’daki Ruta del Sol isimli kara yolunda bir
köprünün yıkıldığını belirtiyor. Aynı şekilde Ekvador’da da San Francisco HES
inşaatı da kötü yapıldığı için enerji sorunu yaratmış.
HÜKÜMETLER DEĞİŞTİ YOLSUZLUK AYNEN SÜRDÜ
Kimi ülkelerde hükümetler değişse de
Odebrecht’in işlerinin hiç bozulmadığı görülü-yor, Örneğin Şirketin Peru’da
2005-2014 yılları arasında, üç ayrı devlet başkanı döneminde 29 milyon dolar
rüşvet dağıttığı açıklandı. Peru’nun yeni seçilen Devlet Başkanı Pedro Pablo
Kuczynski, “Savcılar Odebrecht çalışanlarıyla bu paranın kimlere ödendiğini
ortaya çıkaracak” dedi. Brezilya federal polisinin soruşturmasına göre Peru’nun
2011-2016 yılları arasında Devlet Başkanı olan Ollanta Humala da şirketten kamu
ihaleleri karşılığı rüşvet almakla suçlanıyor.
NEREDE, NE KADAR RÜŞVET VERDİ, NE KADAR
KAZANDI?
Brezilya: 2003-2016 yılları arasında 349
milyon dolarlık rüşvet karşılığı 1.9 milyar dolar kazanç sağladı.
Angola: 2006-2013 yılları arasında 50
milyon dolar rüşvet karşılığı 261.7 dolar kazanç sağladı.
Arjantin: 2007-2014 yılları arasında 35
milyon dolar rüşvet karşılığı 278 milyon dolar kazanç sağladı.
Kolombiya: 2009-2014 yılları arasında 11
milyon dolar rüşvet karşılığı 50 milyon dolar kazanç sağladı.
Dominik Cumhuriyeti: 2001-2014 yılları
arasında 92 milyon dolar rüşvet karşılığı 163 milyon dolar kazanç sağladı.
Ekvador: 2007-2014 yılları arasında 33.5
milyon dolar rüşvet karşılığında 116 milyon dolar kazanç sağladı.
Guatemala: 20013-2015 yılları arasında
18 milyon dolar rüşvet karşılığında 34 milyon dolar kazanç sağladı.
Meksika: 2010-2014 yılları arasında 10.5
milyon dolar rüşvet karşılığı 39 milyon dolar kazanç sağladı.
Mozambik: 2011-2014 yılları arasında 900
milyon dolar rüşvet dağıttığı biliniyor ancak elde edilen kazanç belirsiz.
Panama: 2010-2014 yılları arasında 59
milyon dolar rüşvet karşılığı 175 milyon dolar kazanç sağladı.
Peru: 2005-2014 yılları arasında 29
milyon dolar rüşvet karşılığı 143 milyon dolar kazanç sağladı.
Venezuela: 2006-2015 yılları arasında 98
milyon dolar rüşvet dağıttığı biliniyor ancak elde edilen kazanç miktarı
bilinmiyor. (Kaynak Brezilya merkezli O Globo gazetesi)