‘Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi’
olarak nitelenen Anayasa değişikliğinde işbirliği yapan AKP ve MHP bu kez İç
tüzük değişikliklerinde uzlaştı. 18 maddelik İç tüzük değişiklik teklifi
AKP'den Grup Başkanvekili Mustafa Elitaş, Genel Sekreter Abdulhamit Gül,
MHP’den Grup Başkanvekili Erkan Akçay, Afyonkarahisar Milletvekili Mehmet
Parsak imzası ile TBMM Başkanlığı’na verildi. Önümüzdeki hafta TBMM Anayasa
Komisyonu’nda, 15 Temmuz’dan sonra da TBMM Genel Kurulu’nda görüşülmesi
beklenen İç tüzük teklifi ile gelen düzenlemeler şöyle:
TBMM KESİN SONUÇLARIN İLANINI TAKİP EDEN
3. GÜN TOPLANACAK
Teklife göre, TBMM Genel Kurulu,
milletvekili genel seçimi kesin sonuçlarının YSK’ca ilanını takip eden üçüncü
gün saat 14.00’te çağrısız olarak toplanacak. Bu birleşimde önce
milletvekillerinin andicme töreni yapılacak. Mevcut İç tüzük’te TBMM Genel
Kurulu, seçim sonuçlarının YSK’ca TRT kanallarında ilanını takip eden beşinci
gün saat 15.00’de toplanıyordu.
YEMİN METNİ AYNEN OKUNACAK
Teklifte milletvekillerinin andına
ilişkinde ayrıntılı düzenlemeye yer verildi. Özellikle HDP milletvekillerinin
yemin metnindeki bazı kelimeleri söylememiş ya da Kürtçe kelimeler
kullanmasının önüne geçmek amacıyla teklife ‘yemin metninin aynen okunması’
şartı getirildi. Buna göre, andiçme her milletvekilinin Anayasadaki metni
kürsüden yüksek sesle aynen okuması suretiyle olacak.
'LEYLA ZANA DÜZENLEMESİ'
Andiçmeyen milletvekillerinin durumuna
ilişkin hükümler de teklife eklendi. Buna göre, milletvekilleri andiçerek
göreve başlayacaklar. Andiçmekten imtina eden milletvekilleri, milletvekili
sıfatından kaynaklanan haklardan yararlanamayacaklar. Bu hüküm ‘Leyla Zana
düzenlemesi’ olarak da nitelendirildi. Yemin töreninde HDP’den seçilen Leyla
Zana’dan yeminini tekrarlanması istenmiş, ancak Zana bu talebi reddetmiş bugüne
kadar da TBMM’de yemin etmemişti.
GRUP ÖNERİLERİNDE KONUŞMA SÜRELERİ
AZALIYOR
Muhalefet partileri tarafından çok sık
başvurulan grup önerilerine ilişkin de teklifte düzenleme yer aldı. Buna göre
Genel Kurul gündemi konusunda tüm parti gruplarının onay verdiği Danışma Kurulu
önerileri görüşme yapılmadan oylanacak. Ancak Genel Kurul gündemine ilişkin
partiler tarafından getirilen grup önerilerinde ise öneriyi veren gruptan bir
milletvekili beş dakikayı geçmemek üzere konuşacak. Bu konuşmanın ardından
diğer gruplardan birer milletvekiline isterlerse üçer dakika söz verilecek.
Böylece grup önerilerindeki konuşma süreleri kısılmış olacak.
DOĞRUDAN GÜNDEME ALMA ÖNERİLERİNE
SINIRLAMA
Mevcut İç tüzüğe göre, komisyonda 45 gün
içerisinde görüşülmeyen tasarı, teklif ve KHK’ler teklif sahipleri tarafından
doğrudan Genel Kurul gündemine alınmasını isteyebiliyordu. Teklifte bu konuda
da değişikliğe gidildi. Teklife göre, bu istemler, her hafta Salı günü ayrı bir
siyasi parti grubundan bir milletvekili tarafından yerine getirilmek kaydıyla
bir tane olmak üzere işleme alınacak. Bir milletvekili bir yasama yılında bu
kapsamda bir defadan fazla istemde bulunamayacak. Böylece özellikle muhalefet
milletvekilleri tarafından yasa teklifiyle ilgili Genel Kurul’da konuşmak için
başvurulan bu yönteme de kısıtlama getirilmiş oldu.
ÇALIŞMA SÜRELERİ VE MECLİS TV
YAYINLARINA DÜZENLEME
Teklif ile Genel Kurulun 15.00-19.00
olan çalışma saatleri de yeniden düzenleniyor. Buna göre; resmi tatile
rastlamadığı takdirde TBMM Genel Kurulu, Salı günü saat 15.00’ten 21.00’e, Çarşamba
ve Perşembe günleri saat 14.00’ten 21.00’e kadar toplanacak. Bu saatler
arasındaki Genel Kurul çalışmaları da Meclis televizyonundan yayınlanacak.
Ancak teklif ile bu yayınlara bir istisna da getirildi. Buna göre önemli ve
özel hallerde de Meclis’ten canlı yayın yapılabilecek.
FIRAK GİYME ZORUNLULUĞU KALKIYOR
Genel Kurul oturumunu yöneten başkanın
fırak giyme zorunluluğu da teklif ile kaldırılıyor. Teklife göre başkanlık
kürsüsünde Başkan ve görevli kâtip üyeler koyu renk elbise giyecekler. Mevcut
iç tüzük de başkanlık kürsüsünde başkanın, beyaz kelebek kıravat ve siyah yelek
üstüne siya fırak giymesi öngörülüyordu.
YOKLAMA USULLERİ YENİDEN DÜZENLENİYOR
Muhalefetin Genel Kurul çalışmaları
sırasında sık sık başvurduğu yoklama istemeye ilişkin de teklifte düzenlemeler
yer aldı. Buna göre; görüşmeye tabi tezkerelerin oylanması ile kanunların
maddelerine geçilmesi ve tümünün oylanması esnasında, işaretle oylamaya
geçilirken en az yirmi milletvekili ayağa kalkmak veya önerge vermek suretiyle
yoklama yapılmasını isteyebilecek. Böylece mevcut düzenlemede görüşmeler
sırasında işaretle oylamaya geçilirken istenebilen yoklamaya sınırlama
getirilmiş oldu. Teklif ile imzalı pusula vermek suretiyle yoklama yapılmasının
ve oturumu yöneten Başkan ve Divan üyelerinin toplantı yeter sayısına dahil
edilmesinin önü de açıldı.
DÜZELTME İSTEMİ YAZILI OLACAK
Mevcut İç tüzüğe göre, bir milletvekili
veya bakan kendisine ait olup geçen birleşim tutanağında yer alan bir beyanının
düzeltmesi hakkında söz isterse beş dakikayı geçmemek üzere konuşabiliyordu.
Teklifte düzeltme taleplerine ilişkin de yeni hüküm konuldu. Buna göre
milletvekili ya da bakan beyanını düzeltme istemini Başkanlığa yazılı olarak
verecek. Bu istem birleşim tutanağına eklenecek, konuşma yapmayacak.
USUL HAKKINDAKİ KONUŞMALARDA SÜRE İNİYOR
Teklif ile Genel Kurul’daki usul
tartışmalarındaki konuşma süreleri de sınırlandırılıyor. Usul üzerindeki
konuşmaların süresi onar dakikadan üçer dakikaya indiriliyor.
KOMİSYONA HAVALEDE İTİRAZLAR YAZILI
OLACAK
İç tüzüğe göre gelen tasarıların ilgili
komisyonlara doğrudan doğruya havale edilmesine itiraz eden milletvekillerinin
Genel Kurul’da söz isteme hakkı vardı. Teklif ile bu itirazın yazılı olarak
Başkanlığa iletilmesi hüküm altına alındı.
AÇIK OYLAMA İSTEMİ
Teklife göre; Anayasa değişiklikleri
hariç, kanun tasarı ve tekliflerinin tümü açık oylamaya tabi işlerden değilse
en az yirmi milletvekilinin talebi halinde açık oyla, aksi takdirde bu
oylamalar ile maddelerin oylamaları işaret oyuyla yapılacak. Değişiklik
önergeleri, aykırılık sırasına göre okunup işleme konacak. Aynı mahiyetteki
önergelerden en kısa olanı okunup, diğer önergelerin sadece imza sahipleri
okunarak birlikte işleme alınacak. Beşten fazla imzalı önergelerde ilk beş imza
okunur, önerge tutanağa eklenecek.
GENEL GÖRÜŞME VE ARAŞTIRMA ÖNERGELERİ
OKUNMAYACAK
İç tüzük’te genel görüşme ve araştırma
önergelerinin Genel Kurul’da okunması zorunluluğu vardı. Teklif ile bu
zorunluluk da kalkıyor. Buna göre bu önergelerin gelen kağıtlar listesine
alınarak milletvekillerine duyurulması yeterli olacak.
AÇIK OYLAMAYI 15 YERİNE 20 MİLLETVEKİLİ
İSTEYEBİLECEK
Anayasa, kanunlar ve İç tüzük gereğince
işaret oyuna yahut gizli oya başvurulması zorunlu olmayan hallerde açık oylama
yapılması mevcut İç tüzüğe göre en az onbeş milletvekilinin yazılı istemiyle
olabiliyordu. Teklif ile açık oylama istemleri yirmi milletvekiliyle mümkün
olacak.
DÖVİZ, PANKART VE BENZERİ MATERYAL
GETİRENE KINAMA
Teklif ile artık TBMM bina, tesis,
eklendi ve arazisin arazisine silahlı olarak girmek; Genel Kurulun çalışma
düzenini ve huzurunu bozucu döviz, pankart ve benzeri materyali getirmek ve
kullanmak da ‘kına cezası’ kapsamına alındı
TARİHİ ORTAK GEÇMİŞE HAKARET, AMED DEMEK
YASAK
'Meclisten geçici çıkarma’ cezasının
kapsamı teklif ile genişletildi. Buna göre; ‘Türk Milletinin tarihi ve ortak
geçmişine yönelik hakaret ve ithamlar ile Anayasanın ilk dört maddesine aykırı
beyanlarda bulunmak, Türkiye Cumhuriyetinin Anayasa ve kanunlarda düzenlenen
idari yapısı ve yerleşim birimlerine ilişkin Anayasa ve kanunlara aykırı isim
ve sıfatlar kullanmak’ da Meclis’ten geçici çıkarma ile cezalandırılacak.
Ayrıca TBMM Genel Kuruluna silahlı olarak girmek, fiili saldırı da bulunmak da
Meclis’ten geçici çıkarma cezası kapsamı içinde olacak.
MİLLETVEKİLLERİNE PARA CEZASI GELİYOR
Teklif ile mevcut İç tüzüğün 163.
Maddesinin ‘Disiplin cezalarında savunma ve özür dileme’ şeklindeki başlığı
‘Disiplin cezalarında savunma, özür dileme ve kesinti’ şeklinde değiştirilerek
yeniden düzenlendi. Teklife göre, geçici olarak Meclisten çıkarma cezasına
uğrayan bir milletvekili izin alıp küsüden açıkça af dilerse izleyen
birleşimden itibaren Meclise girme hakkını kazanacak. Kınama cezasına
çarptırılan milletvekilinin bir aylık ödenek ve yolluğunun üçte biri, Meclisten
geçici olarak çıkarma cezasına çarptırılan milletvekilinin bir aylık ödenek ve
yolluğunun üçte ikisi kesilecek.