Devrimci İşçi Sendikaları
Konfederasyonu’nun (DİSK) hazırladığı rapora göre, başkanlık sisteminde işçi
hakları ve sendikal haklar daha çok ihlal ediliyor, çalışma süreleri daha uzun,
ölümlü iş kazaları iki kat fazla, insani gelişme düzeyi daha düşük, ekonomik ve
toplumsal cinsiyet eşitsizliği daha fazla.
'BU KADAR TESADÜF OLAMAZ'
Uluslararası Sendikalar Konfederasyonu
(ITUC), Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), OECD ve Birleşmiş Milletler
verilerine dayanılarak hazırlanan raporda, dünyada başkanlık, yarı başkanlık ve
parlamenter sistemle yönetilen ülkelerdeki işçi hakları arasında karşılaştırma
yapılıyor. Raporun sunumunu yapan DİSK Koordinatörü Hakan Koçak, başkanlık
rejimlerinin işçi hakları, sendikal haklar ve insani gelişme açısından net bir
biçimde parlamenter rejimlerin gerisinde kaldığını belirterek, “Bu kadar
tesadüf olamaz!” dedi.
İŞÇİ HAKLARI İÇİN ‘HAYIR’
Koçak, başkanlık sisteminin Türkiye’de
zaten kötü olan işçi hakları ve sendikal hakları daha da geri götüreceği
uyarısında bulunarak, referandumda “hayır” deme çağrısı yaptı: “Ülkemizde
parlamenter rejimde dahi ciddi sınırlamalar ve ihlallerle karşılaşan işçi
hakları tek adama ve güçler birliğine dayalı başkanlık sisteminde çok daha
ciddi ihlallerle yüz yüze gelecektir. Dünya örnekleri bize başkanlık sisteminin
işçi haklarına, sendikal haklara, insani gelişmeye zararlı olduğunu gösteriyor.
İşçi hakları için, sendikal haklar için, insani gelişme için başkanlığa hayır!
SENDİKAL HAKLAR YA VAHİM YA ÇOK VAHİM!
Uluslararası Sendikalar Konfederasyonu
(ITUC)’un 141 ülkeyi ele alan 2016 Yılı Küresel Sendikal Hak İhlalleri
Raporu’na göre sendikal hakların en az ihlal edildiği 1. grupta yer alan 13
ülkenin 11’inde parlamenter sistem, diğer iki ülkenin birinde başkanlık ve
diğerinde ise yarı başkanlık sistemi uygulanıyor. Yarı başkanlık ve başkanlık
rejimleri ‘sendikal hakların güvence altında olduğu ülkeler’ grubunda sadece
yüzde 8’er paya sahip.
Başkanlık ve yarı başkanlık rejimine
sahip ülkeler ‘sendikal hakların en ağır biçimde ihlal edildiği ülkeler’in yüzde
71’ini kapsıyor. Sendikal hakların ihlali açısından 18 ‘vahim’ ülkenin
12’sinde, ‘en vahim’ durumda olan 10 ülkenin ise 8’inde başkanlık ve yarı
başkanlık var.
SENDİKALAŞMA VE TİS ORANLARI DAHA DÜŞÜK
ILO ve OECD veri tabanlarından
sendikalaşmaya ilişkin veri elde edilebilen 41 ülkenin karşılaştırması şöyle:
Parlamenter rejime sahip ülkelerde ortalama sendikalaşma oranı yüzde 28,6 iken,
başkanlık rejimi olan ülkelerde bu oran yüzde 11,9’a geriliyor. Başkanlık
rejimlerinde görülen en düşük sendikalaşma oranı yüzde 1,1 ile Uganda ve yüzde
2,5 ile Guatemala. Başkanlık rejimine sahip ülkelerde en yüksek sendikalaşma
oranına sahip ülke yüzde 37,7 ile Arjantin. Parlamenter rejimle yönetilen
ülkelerde ise en yüksek sendikalaşma oranları yüzde 86 ile İzlanda ve yüzde 69
ile Finlandiya’da. Parlamenter rejimlerde en düşük sendikalaşma oranları yüzde
5,7 ile Estonya ve yüzde 6,3 ile Türkiye’de.
Toplu iş sözleşmesi kapsamı açısından
ise 56 ülkenin ortalaması yüzde 43,1. Parlamenter rejimlere sahip ülkelerde
toplu iş sözleşmelerinin kapsamı yüzde 48’e ulaşırken, başkanlıkla yönetilen
ülkelerde yüzde 27 civarında kalıyor.
BAŞKANLIKTA İŞÇİLER DAHA ÇOK ÇALIŞIYOR
50 ülkede ortalama haftalık çalışma
süresi 39,1 saat. Parlamenter rejime sahip ülkelerde haftalık ortalama çalışma
süresi 37,6 saatken, başkanlık rejiminde haftalık çalışma süresi ortalama 42,5
saat. Haftada 48 saatten fazla çalışanların oranı açısından da önemli farklar
bulunuyor. Başkanlık rejimine sahip ülkelerde çalışanların yüzde 26’sı haftada
48 saatten fazla çalışırken parlamenter sistemlerde bu oran yüzde 8’e düşüyor.
İŞÇİ ÖLÜMLERİ DAHA YÜKSEK
ILO veri tabanına göre 2014-15
yıllarında ölümlü iş kazaları konusunda veri toplanabilen ülke sayısı 37.
ILO’nun 100 bin işçi başına ölümlü iş kazası istatistiklerine göre bu 37
ülkenin ortalaması yüzde 3,3. Başkanlıkla yönetilen ülkelerde 100 bin işçi
başına 5,2 ölümlü iş cinayeti yaşanırken, parlamenter rejimlerde bu oran yüzde
2.4. Yani aradaki fark iki kattan fazla.
BAŞKANLIKTA İNSANİ GELİŞME ZAYIF
BİRLEŞMİŞ Milletler Kalkınma Programı
(UNDP) tarafından hazırlanan İnsani Gelişme Endeksi’ne göre ‘çok yüksek’ insanı
gelişme düzeyine sahip 39 ülkenin 32’sinde parlamenter rejim, 4’ünde başkanlık,
3’ünde ise yarı başkanlık var. İnsani gelişmişliğin ‘orta’ düzeyde olduğu 27
ülkenin 18’inde başkanlık rejimi, 9’unda parlamenter sistem yürürlükte. ‘Düşük’
insani gelişme seviyesindeki 34 ülkenin 22’sinde başkanlık rejimi, 8’inde ise
yarı başkanlık var.
Aynı endekse göre ortalama ömür
beklentisi de siyasal rejimlere göre önemli farklılık gösteriyor. Başkanlık ve
yarı başkanlık rejimine sahip ülkelerde ortalama ömür beklentisi 67 iken,
parlamenter rejimlere sahip ülkelerde ortalama ömür beklentisi 76.
BAŞKANLIK REJİMİ DAHA EŞİTSİZ!
Gelir eşitsizliği göstergelerinden biri
olan Gini katsayısı açısından başkanlık rejimine sahip ülkeler daha kötü
durumda. Başkanlıkla yönetilen ülkelerde Gini katsayısı 0,43 ile yüksek bir
düzeyde iken, parlamenter rejimlerde 0,35 seviyesine gerilemekte.
Ayrıca başkanlıkla yönetilen ülkelerde
en yoksul yüzde 20 ile en zengin yüzde 20 arasında 10 kat fark var. Diğer
ülkelerde bu fark 6,7.
TOPLUMSAL CİNSİYET EŞİTİSİZLİĞİ DAHA
YÜKSEK
UNDP İnsani Gelişme Endeksi’nin
ölçümlerine göre ülkelerdeki toplumsal cinsiyet eşitsizliği 0’a yaklaştıkça
azalmakta, 1’e yaklaştıkça artmaktadır. Parlamenter rejimle yönetilen ülkelerde
toplumsal cinsiyet eşitsizliği göstergesi 0,218 iken, başkanlık rejimlerinde
0,441’e yükseliyor.