İran, 2009’da “Reform” talebiyle
başlayan ülke genelindeki protestolardan bu yana en kapsamlı eylem dalgasıyla
karşı karşıya. Ülkede perşembe günü hayat pahalılığı ve yoksulluğu protesto
amacıyla başlayan gösteriler yayıldı. Eylemlerde dini yönetime ve hükümete
karşı sloganlar da atılıyor.
NASIL BAŞLADI?
Eylemler ilk olarak perşembe günü
ülkenin ikinci büyük kenti Meşhed’de yüzlerce kişinin hayat pahalılığı,
yoksulluk ve yolsuzluğu protesto etmesiyle başladı. Bir gün sonra, kasım ayında
600’den fazla kişinin yaşamını yitirdiği depremden en ağır etkilenen kentlerden
biri olan ülkenin batısındaki Kirmanşah’ta halk sokağa döküldü.
TALEPLER NELER?
Eylemler, hayat pahalılığı, yoksulluk ve
yolsuzluğa tepki olarak başlasa da kısa sürede siyasi taleplerin de gündeme
geldiği görülüyor.
Kirmanşah’ta yarı resmi Fars Haber
Ajansının “devrim karşıtı” olarak adlandırdığı 300 kişilik eylemde kitlenin
“Siyasi mahkumlar serbest bırakılmalıdır”, “Özgürlük ya da ölüm” gibi sloganlar
attığı görüldü. Fars Haber Ajansı, gösteriyi düzenleyen muhalif gruplara dair
isim belirtmezken eylemlerde kamu malına zarar verildiğini söyledi.
HANGİ KENTLERDE EYLEM YAPILDI?
Kirmanşah’taki eyleme polis saldırırken
bu gelişmelerin ardından gösteriler başkent Tahran başta olmak üzere ülkenin
belli başlı kentlerine yayıldı. Sosyal medyaya yansıyan görüntülere göre Sari,
Reşt, Kum ve Hamadan kentlerinde eylemler yapıldı.
Tahran’da güvenlik güçlerinden yapılan
açıklamada kent meydanında 50 kişilik bir grubun eylem yaptığı ancak birçoğunun
polisin uyarısı sonrası alanı terk ettiği belirtildi. Polisin çağrısına
uymayanların gözaltına alındığı açıklandı.
İsfahan kentinde ise fabrika işçilerinin
ücretlerine zam talebiyle eyleme geçtiği, bu eylemlerde daha sonra Devlet
Başkanı Hasan Ruhani ve Dini Lider Ayetullah Ali Humeyni’yi hedef alan
sloganlar atıldığı aktarıldı.
Gösterilerin başladığı Meşhed’de 52
kişinin gözaltına alındığı bildirildi.
İran, son olarak 2009’da eski Devlet
Başkanı Mahmud Ahmedinecad’ın yeniden başkan seçilmesi sonrası 8 ay boyunca
devam eden gösterilere tanıklık etmişti. Reform yanlıları, seçimlere hile
karıştırıldığını öne sürerek eylem dalgası başlatmıştı.
İşçilerse sıklıkla ekonomik talepleri
için eylemler düzenliyor.
HEDEFTEKİLER NE DİYOR?
Daha önce Irak Kürdistan Bölgesel
Yönetimi’ndeki referandumu “İkinci İsrail’in kurulması anlamına gelir”
sözleriyle değerlendirerek Türkiye medyasının sayfalarına da konuk olan din
adamı Ayetullah Ahmed Alemulhuda, protestolara karşı sert önlemler alınması
gerektiğini öne sürererek “Eğer güvenlik güçleri isyancıları kendi haline
bırakırsa düşmanlar medyada video ve fotoğraflar yayınlayarak İslami
Cumhuriyet’in Meşhed’de devrimci üssünü yitirdiğini söyleyecek” dedi.
Humeyni’nin ülkenin kuzeydoğusundaki Meşhed şehri temsilcisi olan Alemulhuda,
bazı insanların perşembe günü hayat pahalılığına karşı gerçekleşen eylemlerden
İran’ın bölge politikasına ilişkin sloganlar atarak yararlanmaya çalıştığını
söyledi.
İran’da Devlet Başkanı Yardımcısı İshak
Cihangiri, Ruhani’nin aşırı muhafazakar rakiplerinin protestoların büyümesinde
rol oynadığını düşünüyor. IRNA’ya konuşan Cihangiri, “Toplumsal ve siyasal bir
hareket sokaklara döküldüğünde eylemleri başlatanlar, sonunda onu kontrol
edenler olmayabilir. Bu eylemlerin arkasında olanlar kendi parmaklarını
yakacaklar” dedi.
DIŞ POLİTİKA MESAJLARI NE ANLAMA
GELİYOR?
Sosyal medyaya yansıyan bazı
görüntülerde “Suriye’yi bırakın, bizi düşünün”, “Hayatım Gazze için değil,
Lübnan için değil, İran içindir” gibi sloganlar atıldığı görülmüştü.
İran, Suriye Devlet Başkanı Beşar
Esad’ın bölgedeki en büyük destekçisi aynı zamanda Suudi Arabistan ve İsrail’in
güçlü bir muhalifi.
Tahran’ın Suriye’deki askeri varlığı ve
desteği Esad yönetimini devirmeye çalışan cihatçı grupların gerilemesinde
önemli rol oynadı.
İran ayrıca Yemen’de Husilerin, Irak’ta
Şii grupların ve Lübnan’da Hizbullah’ın destekçisi olarak biliniyor.
İRAN EKONOMİSİ NE DURUMDA?
ABD başta olmak üzere Batı devletlerinin
baskıları altında olan İran’da işsizlik oranı yüzde 12.4. Bu, geçtiğimiz yılki
oranın yüzde 1.4 üstünde. 80 milyonluk ülkede nüfusun 3.2 milyonu işsiz.