Anayasa Mahkemesi, 5918 sayılı Türk Ceza Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun'un, askerlere ''Anayasal düzene karşı suçlar'', ''terör'' ve ''çete'' suçlarını işlemeleri halinde sivil yargı yolunu açan düzenlemelerini iptal etti. Bu düzenleme ile kamuoyunun yakından takip ettiği birçok soruşturmanın askeri mahkemelere gitme yolu açıldı.ANKARA- CHP, 5918 sayılı askerlere sivil yargı yolunu açan Kanun'un 7. maddesi ile değiştirilen ''halinde'' ibaresi ile geçici 1. maddedeki, 5271 sayılı Kanun'un 250. maddesinde yapılan değişiklik hükümlerinin uygulanmasıyla ilgili düzenlemenin iptali ve yürürlüğünün durdurulması istemiyle Anayasa Mahkemesine başvurmuştu. Anayasa Mahkemesinin internet sitesinde yer alan basın duyurusunda, Kanun'un 7. maddesiyle 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu'nun 250. maddesinin (3) numaralı fıkrasının değiştirilen son tümcesinde yer alan ''... halinde ...'' sözcüğünün iptaline oy birliğiyle karar verildiği belirtildi. Kanun ile 5271 sayılı Kanun'un 250. maddesinin üçüncü fıkrasının son cümlesinde geçen ''hali dahil'' ibaresi ''halinde'' şeklinde değiştirilmişti. Değişiklikle, ''... Savaş ve sıkıyönetim hali dahil askeri mahkemelerin görevlerine ilişkin hükümler saklıdır'' hükmü, ''... Savaş ve sıkıyönetim halinde askeri mahkemelerin görevlerine ilişkin hükümler saklıdır'' olmuştu.
Basın duyurusunda, aynı maddedeki ''... halinde ...'' sözcüğünün önünde yer alan ''... savaş ve sıkıyönetim ...'' ibaresinin oy çokluğuyla iptaline karar verildiği bildirildi. Duyuruda, 2949 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun'un, ''Anayasa Mahkemesinin, taleple bağlı kalmak kaydıyla başka gerekçe ile de Anayasa'ya aykırılık kararı verebileceğine'' ilişkin 29. maddesinin ikinci fıkrası gereğince bu kararı aldığı kaydedildi. İptal edilen bölümlerin yürürlüğünün oy çokluğuyla durdurulduğu ifade edilen basın duyurusunda, Kanun'un ''Bu Kanun'la, 5271 sayılı Kanun'un 3. ve 250. maddesinde yapılan değişiklik hükümleri, yürürlüğe girdiği tarihte devam etmekte olan soruşturma ve kovuşturmalarda da uygulanır'' şeklindeki geçici 1. maddesindeki ''... ve 250'nci ...'' ibaresinin iptal isteminin ise oy birliğiyle reddine karar verildiği belirtildi.
DAVA DİLEKÇESİ
Düzenlemenin iptali istemiyle açılan davanın dilekçesinde, Anayasa'nın, askeri mahkemelerin görev alanına ilişkin yaptığı görevlendirme hükmü yürürlükteyken, yasa koyucunun bir yasa ile ve söz konusu Anayasa hükmünü değiştirmeksizin yeni bir düzenleme yapmasının, Anayasa'nın 145. maddesi ile bağdaşmayacağı savunulmuştu. Değişikliklerin ayrıca Askeri Mahkemelerin Kuruluşu ve Yargılama Usulü Kanunu'nun, ''Askeri mahkemelere ve adliye mahkemelerine tabi kişiler tarafından bir suçun müştereken işlenmesi halinde eğer suç Askeri Ceza Kanunu'nda yazılı bir suç ise sanıkların yargılanmaları askeri mahkemelere; eğer suç Askeri Ceza Kanunu'nda yazılı olmayan bir suç ise adliye mahkemelerine aittir'' hükmünü içeren 12. maddesiyle çeliştiği savunuluyordu.
CHP'Lİ ÖZYÜREK: MUHALEFETTEN SAKLANARAK GEÇİRİLDİ
CHP Sözcüsü ve Genel Sayman Mustafa Özyürek, Anayasa Mahkemesinin, 5918 Sayılı Türk Ceza Kanunu (TCK) ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun'un, askere sivil yargı yolunu açan düzenlemelerini iptal etmesine ilişkin, ''Anayasa'ya aykırı bir durum iptal edilmiştir. Biz CHP olarak inanarak verdiğimiz bir dilekçenin kabul edilmiş olmasından memnun olduk'' dedi. Özyürek, yaptığı açıklamada, söz konusu yasanın, ''AK Parti tarafından bir gece yarısı önergesiyle hiç kimseden bilgi ve görüş alınmadan, muhalefetten saklanarak Meclisten geçirilmiş bir yasa'' olduğunu savundu. CHP olarak yaptıkları incelemelerde, yasanın, Anayasa'nın 145. maddesine açıkça aykırı olduğunu görerek Anayasa Mahkemesine başvurduklarını anlatan Özyürek, yüksek mahkemenin oy birliği ile aldığı iptal kararının Anayasa'ya aykırılığı ortaya koyduğunu söyledi. Özyürek, AK Parti'nin Anayasa değişikliği kapsamında askere sivil yargı yolunu açan düzenlemeyi gündeme aldığını, bunun da iptal edilen kararın mevcut Anayasa'ya aykırı olduğunun AK Parti tarafından da kabul edildiği anlamına geldiğini ileri sürdü. Yasanın iptal edilmesinin askerlerin yargılanamayacağı anlamına gelmediğini, sivillerin de karıştığı suçlarda zaten sivil mahkemelerde yargılamaların gerçekleştiğini ifade eden Özyürek, ''Anayasa'ya aykırı bir durum iptal edilmiştir. Biz CHP olarak inanarak verdiğimiz bir dilekçenin kabul edilmiş olmasından memnun olduk'' dedi.
'BALYOZ PLANI' İDDİASI ADRES DEĞİŞTİREBİLİR
Buna göre Taraf'ın gündeme getirdiği 'Balyoz Eylem Planı' iddiasına ilişkin İstanbul Özel Yetkili Cumhuriyet Başsavcıvekilliği tarafından başlatılan incelemenin de yürütmenin durdurulması kararının Resmi Gazete'de yayımlanmasının ardından askeri savcılığa devri gündeme gelebilecek. Anayasa Mahkemesi'nin bu kararına göre, sivil savcılıklar tarafından yürütülen 'İrtica ile Mücadele Eylem Planı', 'Arınç'a suikast iddiası ve kozmik oda araması' soruşturmaları ile Ergenekon kapsamında asker kişiler hakkında 'darbe' suçlamasıyla açılmış davalar ve devam eden soruşturmalar yeniden değerlendirilecek.
EMEKLİ SUBAYLAR İÇİN YİNE SİVİL MAHKEME
Ancak bu uygulama sadece muvazzaf askeri personel için geçerli olacak. Anayasa Mahkemesi'nin iptal kararı emekli askerler yönünden bir anlam ifade etmeyecek. Emekli askerlere ilişkin soruşturma ve yargılamalar daha önce olduğu gibi yine sivil savcılıklar ve sivil mahkemeler tarafından yürütülecek.Gerekçeli kararın yayınlanmasının ardından devam eden soruşturmaları yürüten savcılıklar ile davalara bakan mahkemelerin, gerekçeleri dikkate alarak karar vermeleri bekleniyor. Bu noktada kararı belirleyecek kriter, suçlamaya konu eylemin, askeri mahalde işlenip işlenmediği ile askerlik görevi ile ilgili olup olmadığı noktasında yoğunlaşacak. Anayasa Mahkemesi'nin dün iptaline karar verdiği düzenleme 'darbe', 'terör', 'çete' 'anayasal düzeni yıkmaya teşebbüs' ve 'hükümete karşı isyan' gibi suçların askeri mahalde ve askerlik görevi ile ilgili olarak asker kişiler tarafından işlenmesi halinde yargılamanın sivil mahkemelerde yapılmasını düzenliyordu.
SORUŞTURMA DOSYALARI YENİDEN İNCELENECEK
Ortaya çıkan yeni durumda asker kişilerle ilgili söz konusu suçlardan açılmış soruşturma ve davalarda iddiaya konu eylemin askeri mahalde işlenip işlenmediği, askerlik görevi ile ilintili olup olmadığı dikkate alınacak. Soruşturmaya ve davaya konu olan suç, askeri mahalde veya askerlik göreviyle ilintili olarak işlenmiş ise sivil yargının 'görevsizlik' kararı vererek bu dosyaları askeri yargıya göndermesi gerekecek.
HANGİ DAVALAR ETKİLENECEK?
BALYOZ: Balyoz darbe planına ilişkin dün, savcılar Taraf’tan belgeleri almıştı. Ancak iptal kararıyla birlikte soruşturma başlamadan bitecek.
AYIŞIĞI, YAKAMOZ, ELDİVEN: Bu üç darbe planına ilişkin soruşturma kapsamında dönemin kuvvet komutanları Oramiral Özden Örnek, Orgeneral İbrahim Fırtına ve Aytaç Yalman özel yetkili Cumhuriyet savcılarına ifade vermişti.
ALBAY ÇİÇEK: Demokrasi ile Mücadale Eylem Planı hakkında Ergenekon savcıları soruşturma yürütüyordu. Plandaki ıslak imzanın Kurmay Albay Dursun Çiçek’e ait olduğu netleşmişti.
KAFES: Kafes Eylem Planı’na ilişkin yürütülen soruşturma kapsamında üst düzey amirallere suikast hazırlığı içinde oldukları, darbe planladıkları iddiasıyla 10 subay hala tutuklu bulunuyor.
ŞEMDİNLİ: Şemdinli davasında askeri mahkeme söz konusu düzenleme uyarınca görevsizlik kararı vermişti. İptalin ardından dosya, tekrar askeri mahkemeye gönderilecek.
ARINÇ’A SUİKAST: Seferberlik Tetkik Kurulu’nun kozmik odalarında özel yetkili Ankara 11. Ağır Ceza Mahkemesi Hakimi Kadir Kayan tarafından yapılan arama sonrasında ‘hükümete karşı’ suçlar soruşturmasına dönen soruşturma da etkilenecek. Kararın kozmik aramanın ertesine denk gelmesi dikkat çekti.
ATABEYLER: Atabeyler ve Sauna davası da söz konusu iptal kararından etkilenecek. Hükümete karşı suç işlemek iddiasıyla açılan davalarda çok sayıda asker yargılanıyor.
İPTAL KARARINA TEPKİLER
AK Parti Grup Başkanvekili Bekir Bozdağ: CMK 250’nci maddede sivil yargıda yargılanması öngörülen suçlar, örgütlü suçlar ve uyuşturucu madde imal ve ticaretidir. İkincisi çete mafya tipi yapılanmalarla ilgili suçlar, bir diğeri ise anayasal düzene karşı işlenen suçlar ve terördür. Sorarım şimdi; Uyuşturucu askeri bir suç mu?
Anayasa Hukukçusu Prof. Mithat Sancar: Askeri olmayan suçlarda sivil yargılamayı sağlayan yasa, darbe bağlantılı tüm soruşturmalarda sivil yargıyı etkin hale getirmişti. Bu konularda bugüne kadar askeri yargıda bu etkinlikte bir soruşturma görülmemişti. Şimdi sıkıntılar yaşanacak. Mutlaka anayasa değişikliği yapılmalı. Prof İbrahim Kaboğlu: Sağlıklı değerlendirme için gerekçeli kararı görmemiz lazım. Yasa Meclis’te görüşülürken 145. maddeye aykırı görülebilir demiştim. Askerlerin askerlikle ilgili olmayan suçlardan sivil mahkemede yargılanmaları demokrasinin gereği. Ancak darbe anayasası askeri yargının yetkisini geniş tuttu. Askeri Yargıtay Onursal Üyesi Fahri Kayacan: Anayasa Mahkemesi’nin böyle bir karar vereceğini bekliyordum. Bu karar emekli askerlere ilişkin soruşturma ve davaları etkilemez. Askeri suçlarda, ‘görev gereği mi, askere karşı mı işlendi, askeri alanda mı işlendi’ sorularına bakılır.