Erdoğan bir anda 'Arap davasının hamisi' konumuna yeniden geldi. Arap
dünyasındaki imajı hayli parlak. Ne Suudi Arabistan ne de İran, Kudüs'ü
İsrail'in başkenti olarak tanıyan ABD Başkanı Donald Trump'a, bu denli yüksek
bir tondan çıkışmadı.
Erdoğan'ın hedefe oturttuğu tek lider Trump da değil. Benjamin Netanyahu da
bu çıkıştan nasibini aldı.
İsrail lideri Netahyahu da aynı sertlikte Erdoğan'a yanıt verdi. Kamuoyunun
önünde bu yönüyle güzel bir şov sergileniyor denebilir. Netanyahu,
"Erdoğan'dan ahlâk dersi alacak değilim!" diyerek bu konuda üzerine
düşeni fazlasıyla yapmış göründü.
Peki mikrofonlar kapatılıp herkes ofisine döndüğünde, İsrail ve Türkiye
arasındaki ilişkiler ne yöne doğru evriliyor? Taraflar birbirine yaptırım
uygulamak, köprüleri atacak kararları hayata geçirmek için zamanla mı yarışıyor
yoksa kameralar önünde görevini yerine getirmenin iç huzuruyla, arka planda
yeni işbirliklerine doğru yelken mi açılıyor?
Elbette ki ikinci seçenek.
Paranın söz konusu olduğu yerde İsrail ve Türkiye arasındaki düşmanlıklar
hiç yokmuş, sorunlar da var olmamış gibi ilerliyor ikili ilişkiler.
Bu yorum Deutsche Welle'ye ait. Zira bu yorumu haklı kılacak ticari
göstergeler var. Bir yanda Kudüs üzerinden "restleşme" tam gaz devam
ederken, öte yanda da iki ülke arasındaki ticaret hacmi istikrarlı bir şekilde
artıyor.
Erdoğan son konuşmasında, Kudüs'ün Müslümanlar'ın "kırmızı
çizgisi" olduğunu söyledi. Bu söylemi, bugün İstanbul'da 57 üyeli İslam
İşbirliği Teşkilatı (İİT) toplantısı ile de somutlaştırdığı aşikar. Toplantının
resmi amacı ortada: Trump'ın kararına karşı ortak bir tavır.
Türkiye'deki Heinrich Böll Vakfı Başkanı Kristian Brakel'e göre, Erdoğan
İsrail ve Trump'a karşı çıkarak Müslüman koalisyonun lideri olarak anılmak
istiyor. Hatta kendisini gadre ve iftiraya uğramış Müslüman dünyasının
"Mesih"i gibi sunuyor. Bahsi geçen Kudüs oldu mu bu daha da kolay ve
işe yarar çünkü meselenin pek çok Müslüman'ın kalbinde özel bir yeri var.
Brakel'e göre, konu dini kılıfın ötesinde bir anlam da taşıyor çünkü 2019
seçimleri yaklaşırken ve Erdoğan daimi bir seçim kampanyası atmosferindeyken bu
tür söylemleri iç politik malzeme olarak kullanmayı iyi biliyor. İsrail,
seçmenleri harekete geçirmek için harika bir enstrüman.
Erdoğan'ın üst düzey ekonomi danışmanı Hatica Karahan'a göreyse, iki ülke
arasındaki ekonomik ilişkiler kazan-kazan esasına göre yürütülüyor ve Türkiye
otomobil, demir, çelik, elektrikli ev aletleri ve plastik ihraç ederken
İsrail'e, karşılığında da İsrail gazı ve petrolü satın alıyor.
Bu ilişkiyi geliştirmek için taraflar milyar dolarlık, Med Stream olarak
bilinen Akdeniz Boru Hattı Projesi müzakere etmeye başladı. Denizaltında inşa
edilecek projenin uzun vadeli hedefi; elektrik, doğalgaz, ham petrol ve suyun
komplike bir boru hattı ile taşınması.
Yani, politik düzeyde çekişmeler rahatsızlık yaratsa da ekonomik ilişkiler
hız kazanmaya devam ediyor.
Hatırlanacağı gibi iki ülke arasındaki ilk diplomatik skandal, 2009 Dünya
Ekonomik Forumu'nda Erdoğan'ın bir panelde Gazze konusunu İsrailli mevkidaşı
Şimon Peres'le tartışırken, İsrail'i "çocukları öldüren terörist
devlet" olarak suçlamasıyla yaşanmıştı.
Bunu, 2010'da Mavi Marmara krizi takip etti. Türkiye bayraklı gemi
uluslararası sularda İsrail tarafından durdurulmuş ve dokuz aktivist askeri
operasyonla öldürülmüştü. Sonuç: Diplomatik ilişkiler yara aldı ve minumun
seviyeye indirildi; büyükelçiler karşılıklı geri çağrıldı.
2016'da ise diplomatik düzeyde yeniden yakınlaşma başladı. Geçmişin tüm
söylemsel tiradlarına karşın, gerçek hiç de sürpriz değildi.
Brakel'e göre, Erdoğan kelimenin tam anlamıyla bir politik realist.
İlişkileri yeniden ele almak ölçülü bir karar verme süreci gerektiriyordu.
Ankara'nın Rusya ile yaşadığı kriz ciddi bir kaygı sebebiydi ancak Türkiye'nin
kullandığı gazın yüzde 60'ı Rusya'dan geliyordu. Rusya'nın gaz temin etmeyi
sürdürüp sürdürmeyeceği kesin olmadığı için Türkiye bölgede yeni ortaklar
aramaya başladı. Biri de İsrail'di. İki ülke arasındaki ortak müzakere konusu
Akdeniz'deki gaz yataklarından faydalanabilmekti.
Hatice Karahan'a göre, Türkiye'nin İsrail'e ihracatı yıllar içinde arttı ve
2016'da 2.5 milyar dolara ulaştı. Bu yılın ilk on ayında bu miktarda yüzde
14'lük bir artış yaşandı. İsrail, Türkiye küresel ürün piyasasında 10 en önemli
ihraç yapılan ülkelerden biri oldu.
KAYNAK: AHVAL