Hükümetin yapmayı düşündüğü Anayasa Değişiklik Paketi'nin çerçevesi netleşmeye başladı. Hazırlığı süren paket içinde en büyük yenilik, Anayasa Mahkemesi'nin Anayasa değişiklikleriyle ilgili yetkilerinin kısıtlanması olacak.Şubat 2008'de üniversitelerde başörtüsünü serbest bırakacak Anayasa değişikliği teklifinin tümü üzerinde TBMM'de yapılan oylama, 103 'ret' oyuna karşılık 411 oyla 'kabul' edilmişti. Değişiklik CHP tarafından Anayasa Mahkemesi'ne götürülmüş ve mahkeme değişikliği 'şekil' yönünde görüşmesi gerekirken, düzenlemeyi reddetmişti. Anayasa Mahkemesi'nin bu kararı ise, "mahkemenin yetkilerini aşması" olarak değerlendirilmişti. Anayasa Mahkemesi'nin görev ve yetkilerini belirleyen Anayasa'nın 148. maddesine göre, mahkeme, Anayasa değişikliklerini sadece şekil yönünde denetleyebilir, esas bakımından ise bunu yapamıyor.
SON KARAR EGEMENLİĞİN
Hükümetin hazırladığı Anayasa Değişiklik Paketi, bir daha böyle "yetki aşımı" olmaması için yeni bir düzenleme getiriyor. Buna göre mahkeme, kanunların, Kanun Hükmünde Kararnamelerin ve TBMM İçtüzüğü'nün, Anayasa'ya şekil ve esas bakımlarından uygunluğunu denetleyebilecek. Ancak, Anayasa değişikliğiyle ilgili düzenlemeleri ise "ne şekil ne de esastan" denetleyebilecek. Bu değişiklik yasalaşırsa, "Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir" sözünün gereği olarak Meclis'in üzerinde hiçbir egemenlik de kalmamış olacak.
MİLLET ADINA KARAR MECLİS'İN
Paketle ayrıca, Anayasa'nın 9. maddesinde geçen "Yargı yetkisi, Türk milleti adına bağımsız mahkemelerce kullanılır" maddesi de değişiyor. Mahkemeler bugüne kadar kararlarını, "Türk milleti" ibaresine dayandırıyordu. Anayasa'nın 138. maddesinde geçen "Hâkimler, görevlerinde bağımsızdırlar; Anayasa'ya, kanuna ve hukuka uygun olarak vicdanî kanaatlerine göre hüküm verirler" hükmündeki "vicdan"ın, Türk milletini temsil etmediği kanaatiyle yapılacak değişiklikle, artık hakimler de bunu yapamayacak.
ASKERE SİVİL YARGI YOLU
Askerlerin sivil mahkemelerde yargılanmasıyla ilgili TCK'da bir düzenleme yapılmıştı. Ancak CHP, Anayasa'nın 145. maddesine aykırı olduğunu savunarak, düzenlemeyi iptalini istemişti. Paketin içine bu madde de konuldu. Böylece "darbe suçu" dahil askerlerin sivil mahkemede yargılanmasının yolu tamamen açılmış olacak.
Partiler ve YAŞ kararları
Anayasa paketi içinde siyasi partilerin kapatılmasında Venedik Kriterleri esas alınacak ve sadece şiddete bulaşan partilerin kapatılması sağlanacak. Parti kapatmak için de Anayasa Mahkemesi üyelerinin en az 4'te 3'ünün oyu gerekecek. Kapatma yerine, davaya konu eylemleri gerçekleştiren parti üyelerinin cezalandırılması önerilecek. Ayrıca Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı'nın parti kapatmaya yönelik iddianameleri Meclis'te oylanacak. Yüksek Askeri Şura (YAŞ) kararlarının yargı denetime açılmasını, memurlara toplu sözleşme ve grev hakkı tanınmasıyla ilgili düzenleme de pakette düşünülüyor.
AYM ve HSYK 21 üyeli olacak
Yeni paket, Anayasa Mahkemesi ile Hakim ve Savcılar Yüksek Kurulu (HSYK) yapısını da değiştirmeyi amaçlıyor. Anayasa Mahkemesi'nin üye sayısının 11'den 21'e yükseltilmesi, 12 üyenin Meclis tarafından seçilmesi planlanıyor. Anayasa Mahkemesi'nin 2 daireden oluşması da bekleniyor. HSYK'nın da 7 olan üye sayısı 21'e çıkartılacak. Türkiye Adalet Akademisi üyeleri, mahkeme kürsüleri ve Meclis'ten de kurula üye seçilecek.
Referandum 30 gün
Referandum süresinin 120 günden 45 güne indirilmesiyle ilgili yasa teklifi üzerindeki çalışmalar da sürüyor. 45 günün uzun olduğunu savunan bazı AK Partili kurmaylar, sürenin 30 güne indirilmesini istiyor. 19 Ocak'taki komisyon görüşmeleri sırasında yasa teklifi ya da Genel Kurul'da önerge verileceği belirtiliyor.
Bu bir gerekliliktir
Ankara Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Anayasa Hukukçusu Prof. Dr. Ergun Özbudun: "Anayasa Mahkemesi, TBMM'nin 411 kabul oyuyla yaptığı değişikliği yetkisini aşarak iptal etmişti. Kararıyla kendisinin onaylamadığı hiçbir değişikliğin yapılamayacağına hükmetti. Bu karar hiçbir demokratik hukuk devletinde kabul edilemez. Bu değişiklik bir gerekliliktir. Ancak mahkeme tekrar yetki aşımını yapar mı yapmaz mı, göreceğiz."
Yine iptal edebilir
Kırıkkale Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Anayasa Hukukçusu Doç. Dr. Adnan Küçük: "Hem şekil hem de esastan denetimi kaldıracak bir değişikliği, mahkeme yüzde 100 iptal eder. Çünkü mahkeme 411 kararında 'ilk 3 maddeyi ve başlangıç bölümüyle çelişen maddeler olursa iptal ederim' diyor. Ancak, 148. maddeye göre şekil yönünden denetlemesinin alanı daraltılabilir."
Uygulamalar yaygın
Dicle Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Anayasa Hukukçusu Fazıl Hüsnü Erdem: "Anayasa Mahkemesi'nin yetkileri tamamen kaldırılabilir. Dünyada bu şekilde uygulamalar var. Bir değişiklik yapıldığı zaman bu norm haline gelir. Normlar arasında hiyerarşi yoktur. Değiştirilen norm bir anayasa normu haline gelir. Böyle bir değişiklik yapılırsa Anayasa Mahkemesi diğer maddeye dayanarak bu maddeyi iptal edemez."