Küresel krizin istihdam üzerindeki etkisine ilişkin en kesin veri Sosyal Güvenlik Kurumundan (SGK) geldi. Krizin yoğun bir şekilde yaşanmaya başladığı ekim ayından sonra 110 bini kendi adına bağımsız çalışan ve 141 bini işçi olmak üzere 250 bin 824 kişi işini kaybetti. Üstelik işçilerle ilgili veriler sadece ekim-kasım aylarını gösteriyor. Kayıt dışı çalışırken işini kaybedenler bu rakamlara dahil değil.
SGK’nın yeni yayımladığı aralık ayı verilerine göre, kamu çalışanı, işçi ve kendi adına bağımsız çalışan olmak üzere, çalışmalarından dolayı zorunlu sigortalı olanların sayısı 2008 sonu itibarıyla 13.4 milyon kişi oldu. 2007 sonunda 13 milyon kişi olan bu rakam, yeni sosyal güvenlik yasasından daha az etkilenmek için geçici olarak sigorta yaptıranlarla birlikte haziran ayında 14.1 milyona kadar çıktı.
Geçici sigorta yaptıranların sistemden çıkmasıyla temmuz-ağustos-eylül döneminde ‘zorunlu sigortalı’ sayısı 13.6 milyon düzeyinde stabilize oldu. Buna göre, temmuzda 13 milyon 634 bin, eylülde 13 milyon 550 bin kişi olan zorunlu sigortalı sayısı krizin etkisinin yaşanmaya başladığı ekim ayında 13 milyon 503 bine, kasımda 13 milyon 474 bine, aralık ayında da 13 milyon 371 bin kişiye geriledi. Toplam zorunlu sigortalı sayısı söz konusu üç ay içerisinde 179 bin 719 kişi azaldı.
Fakat krizin kayıtlı istihdam üzerindeki gerçek etkisini görebilmek için hizmet akdiyle, yani işçi statüsünde çalışanlar ile kendi adına bağımsız çalışanlar (eski adıyla Bağ-Kur’lular) açısından ayrı ayrı değerlendirmek gerekiyor. İşçilerin sigorta bildirimleri bir ay geriden geldiği için hizmet akdiyle çalışanlara ilişkin olarak SGK’nın ekim bülteninde yeralan veriler gerçekte eylül ayındaki çalışanların sayısını gösteriyor.
Çocuk sigortalı patlaması
Yeni sosyal güvenlik yasasından etkilenmemek için ailelerin bir yaşındaki çocuklarını bile geçici olarak sigorta yaptırması yüzünden 9,7 milyona fırlayan işçi statüsündeki sigortalı sayısı daha sonra bu kişilerin sistemden çıkması dolasıyla haziran ayında 515,7 bin, temmuzda da 61 bin ağustosta da 10 bin kişi azaldı.
Eylülde normal seyrine çıkarak 9 milyon 164 bin kişiye ulaşan zorunlu sigortalı sayısı ekim ayında 43 bin 703 kişi azalarak 9 milyon 120 bine; kasım ayında ise 97 bin 113 kişi azalarak 9 milyon 23 bin kişiye geriledi. Böylece, kriz dolayısıyla ekim ve kasım ayında hizmet akdiyle çalışan toplam 140 bin 816 kişi işsiz kaldı.
Küçük esnaf da vuruldu
Krizin istihdam üzerindeki etkisini görme çabaları sırasında tüm dikkatler işçiler üzerinde yoğunlaşırken, SGK’nın verileri, kurdukları küçük işyerleriyle kendi kendilerine istihdam yaratan küçük esnaf cephesinde de büyük bir işsizlik sorunu yaşanmakta olduğunu ortaya koydu. SGK’nın verilerine göre, eylül ayında 1 milyon 994 bin kişi olan kendi adına bağımsız (eski adıyla Bağ-Kur’lu) çalışan zorunlu sigortalı sayısı daha krizin ilk ayında 97 bin 761 kişi azalarak 1 milyon 896 bin kişiye düştü. Kasım ayında 1.474 kişi artarak 1 milyon 897 bin kişide kalan bağımsız çalışmakta olan zorunlu sigortalı sayısı, aralık ayında ise 13 bin 711 kişi azalarak 1 milyon 884 bin kişiye geriledi. Böylece bağımsız çalışan zorunlu sigortalı sayısı üç ayda 110 bin 8 kişi azalmış oldu.
Bu gelişmeler sonucu, ekim-aralık arasında 110 bin bağımsız çalışan; ekim-kasım ayında da 140.8 bin işçi olmak üzere kriz dolayısıyla toplam 250 bin 824 kişi işsiz kaldı.
Türkiye’de 2002-2007 arasında 2 milyon 245 bin ile 2 milyon 35 bin kişi arasında değişen bağımsız çalışan statüsündeki sigortalı sayısı, son üç ay içerisindeki gelişmeler dolayısıyla ilk kez 2008 yılında 2 milyon sınırının altına düşerek 1 milyon 884 bin kişiye geriledi.
Bu rakamlar içinde kayıt dışı çalışırken işsiz kalan ya da işyerini kapatanlar ile çırak, isteğe bağlı sigortalı, avukat, noter gibi topluluk sigortası yaptıranlar dahil değil.
SGK 2008’i 25.9 milyar açıkla kapattı
Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) 2008’de 54.5 milyarı prim geliri, 12.7 milyarı ise diğer gelirler olmak üzere toplam 67.3 milyar lira gelir elde etti. Prim gelirlerinin 6 milyar 676 milyon lirası prim affından sağlandı. İlk defa 1 Ekim 2008’den sonra SGK’ya düzenli yapılmaya başlanan devlet katkısından 2008 kasım ve aralık aylarında SGK’ya 1.7 milyar lira aktarıldı.
Buna karşılık SGK’nın 2008 yılındaki toplam harcamaları 93.2 milyar lira oldu. Harcamaların 59.1 milyarı emekli aylığı ödemelerinde kullanılırken, sağlık harcamaları 25.3 milyar lira, diğer giderler de 8.7 milyar lira oldu. Sağlık harcamalarında bir önceki yıla göre artış yüzde 27’ye ulaştı. SGK’nın 2008’deki sağlık harcamaları 20 milyar lira oldu. Sağlık harcamalarının 10.7 milyarı ilaç harcamalarında, 14 milyarı tedavi harcamalarında, 720 milyonu da yolluk ve tedavi araç-gereçlerinde kullanıldı. 2007 yılında 25 milyar 40 milyon lira olan SGK’nın açığı ise 2008’de 25.9 milyar lira oldu.
Bütçeden 2008 yılında SGK’ya toplam 35 milyar lira transfer edildi. Ancak bu paranın SGK’nın açığına kullanılan bölümü 25.6 milyar lira olarak gerçekleşti.
Bütçe transferinin geri kalan 1.7 milyarı devlet katkısı, 5 milyarı emekli bürokrat, asker, yargı mensubu, milletvekili gibi kesimlere yapılan ilave ödemeler ile 65 yaş aylığı ve özürlü aylığı alanlara yapılan ödemeler karşılığı aktarıldı. Emeklilerin vergi iadesi karşılıkları için 2.6 milyar lira transfer edildi. 2009’da SGK’nın 84.4 milyar lira gelire (59.6 milyarı prim geliri) karşılık, 105.7 milyar lira harcama yapması, 21.4 milyar liralık açık vermesi ve bütçeden de 46.7 milyar liralık transfer yapılması öngörülüyor.
