Tarihte bugün köşesindeki önemli notlardan biri, ‘19 Haziran 1862 - Birleşik Devletler’de kölelik resmi olarak kalktı’şeklinde. Arka planda ise yüzyıllar süren bir mücadele tarihi var
Birleşik Devletler’de kanlı sömürü tarihini takip eden büyük mücadeleler sonrası köleliğin kaldırılması da ‘kanlı’ olmuştu. Köleliğin kaldırılması fikrinin tetiklediği ve sonucunda da köle düzenini kaldırıldığı Amerikan İç savaşı’nda toplam 600 bin kişi yaşamını yitirdi ve savaşa katılan askerlerin yüzde 35’i yaralandı.
1442’de bir grup Portekizli kâşif, Afrika’nın batı kıyısından getirdikleri köleleri Portekiz’ de sattı. Bu, başta Avrupa ulusları olmak üzere en acımasızı Amerika’da yaşanacak olan 400 yıldan fazla sürdürülen bir ticaretin başlangıcı oldu.
DERNEKLERLE MÜCADELE DÖNEMİ
Ancak 18. yüzyılda Avrupa ve Birleşik Devletler’de köle ticaretine karşı tepkiler yoğunluk kazandı, dernekler kuruldu. 1804’te Maryland’ın kuzeyindeki eyaletler köleliğin kaldırılmasına karar verdi. 1807-1808 yıllarında İngiltere ile Birleşik Devletler’de köle ticareti yasaklandı. 1833’te İngiliz sömürgelerinde kölelik kaldırıldı; 1846’da Birleşik Devletler’in özgürlük yanlısı eyaletlerinde hiç köle kalmamıştı. Kölelik Batı Hint Adaları’nda 1848’de kaldırıldıktan sonra Portekiz, Hollanda ve İspanya’ya bağlı topraklarda da yasaklandı.
Ne var ki, Birleşik Devletler’in güney eyaletleri bu akımın dışında kaldı. Buradaki büyük pamuk plantasyonları için kölelerin yaşamsal bir önemi vardı. Güneydeki kölelik sorunuyla öncelikle kuzey eyaletleri ilgilendi. Amerika Kölelikle Mücadele Derneği gibi dernekler birçok kentte şubeler açarak örgütlendi. Köleliğe karşı olanlara özellikle güneyde tepki duyuluyordu. Georgia’da kölelik karşıtı düşünceleri savunmak ölümle cezalandırılabilecek bir suç sayıldı.
KAÇMAK BİLE ZOR
Kuzeye gitmek isteyen kaçak köleler Yeraltı Demiryolu Örgütü’nün yardımıyla yolculuk ediyor, gündüzleri ise köleliğe karşı olan insanların evlerinde ya da ahırlarında saklanıyordu. Üstelik köleliğin olmadığı bir eyalete kaçan kölelerin, ‘sahibi’ tarafından resmen geri alınabilmesine olanak tanıyan yasalar bile vardı.
İÇ SAVAŞLA GELEN OY
Kuzey ve güney eyaletleri arasında özellikle kölelik konusundaki ayrılık, sonunda Amerikan İç Savaşı’na yol açtı. Savaş 1865’te kuzeyin zaferi ile sonuçlanınca, yapılan anayasa değişikliği ile ülkede kölelik tümden kaldırıldı, güneydeki bütün kölelere özgürlük hakları verildi. Kısa bir süre sonra da köleler oy kullanma hakkını kazandı.
Köle gemileri
150-600 köle taşımak üzere tasarlanmış özel gemiler, İngiltere’den yola çıkar ve Afrika’ya giderdi. Burada, köle tüccarları tarafından ele geçirilen, bazen de siyah kabile şeflerince tutsak edilerek beyazlara satılan erkek, kadın ve çocuklar gemilere bindirilirdi. Köle gemilerinde koşullar çok kötüydü. Köleler sıkışık bir düzende yerleştirilirdi. Kötü havalarda güverteye çıkarılmayan tutsakların, bulundukları yerde değil ayağa kalkmaları, sağdan sola dönmeleri bile çok zordu. Gemide herhangi bir ayaklanmayı önlemek için erkek köleler ayaklarından zincirlenirdi. Sadece 1680-1786 arasında 2 milyondan fazla Afrikalı, köle olarak satıldı.
Köle ticaretinin sürdürüldüğü 400 yıl boyunca Afrika 75 ile 90 milyon arasında genç erkeğini yitirdi. Bu dönemde Afrika’dan Amerika’ya 15 milyon köle getirildi. Aradaki fark, köleleştirilen Afrikalıların 21-90 gün süren bu yolculuklarda yolda ölmesinden kaynaklanır.
