Ekonomik krizin en önemli göstergesi işsizlik oranı Türkiye’de yüksek seviyesini korumaya devam ediyor. İşsizlik yüzde 16’lık rekor seviyesinden dönse de haziran döneminde yüzde 13’lük oran Türkiye’yi dünya beşincisi yapmaya yetiyor.
İşsizlik bir yıllık dönemde 3.6 puan artarken, mayıs döneminde gerçekleşen yüzde 13.6 seviyesinin 0.6 puan altında gerçekleşti. İşsiz sayısı bir yıllık dönemde 972 bin kişi artarken, dönemlik bazda 113 bin kişi azaldı. İşsizlikte yıllık bazda 3.6 puanlık artış olması haziran döneminde de işsiz kalanların sayısının 406 bin kişi olması kriz etkisiyle işten çıkarmaların sürdüğünü gösterdi. Genç nüfusta işsizlik oranı yüzde 23.7 oldu. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), mayıs-haziran-temmuz aylarını kapsayan Hanehalkı İşgücü Araştırması 2009 Haziran Dönemi sonuçlarını açıkladı.
Geriye dönüş hızı yavaşladı
Bu rakamlarla istihdam oranı haziran döneminde geçen dönemin istihdam oranı olan yüzde 43.6’dan yüzde 42.5’e inerken, işsizlik oranı mayıs dönemine göre 0.6 puan gerileyerek yüzde 13.6’dan 13’e indi.
Şubat döneminde işsizlik oranı yüzde 16.1’le tarihi rekor kırmıştı. Bu dönemde işsiz sayısı 3 milyon 802 bin olmuştu.
Mart döneminde ise şubata göre işsizlik oranı 0.3 puan, işsiz sayısı 26 bin kişi azalmıştı. Böylece, mart ayında dönemlik bazda cüzi bir toparlanma işareti görülmüştü.
Nisan ayında da bu toparlanmanın devam ettiği gözlendi. Ancak nisan döneminde işsiz kalanların toplam işsizlere oranının yüzde 9.8’ini oluşturması ve bu dönemde işsiz kalan sayısının geçen döneme göre yaklaşık 9 bin kişilik artış göstermesi, kriz nedeniyle işsiz kalanların sayısının arttığını gösterdi. Haziran ayında işsizlik oranı yüzde 13.6, işsiz sayısı ise 3 milyon 382 bin kişi olmuştu. Her ne kadar şubat ayından bu yana işsizlik oranlarındaki düşüş devam etse de, düşüş hızında yaşanan azalma dikkat çekiyor. Bu da temmuz ayında kötümser tahminler yapmak için gerekçe oluyor. Birçok uzman temmuz ayında işsizlikte moral bozucu rakamların çıkacağını öngörüyor.
Genç işsizlerin oranı yüzde 23.7
Haziran döneminde istihdam oranı geçen yılın aynı dönemine göre 1.1 puan gerileyerek yüzde 42.5 oldu.
Haziran 2009 döneminde istihdam edilenlerin yüzde 26.4’ü tarım, yüzde 18.4’ü sanayi, yüzde 6.3’ü inşaat, yüzde 48.9’u ise hizmetler sektöründe yer aldı. Önceki yılın aynı dönemi ile karşılaştırıldığında, tarım sektörünün istihdam edilenler içindeki payının 1.3 puan, hizmetler sektörünün payının 0.7 puan arttığı, buna karşılık sanayi sektörünün payının 2 puan azaldığı, inşaat sektörünün payının ise değişmediği görüldü. İşsizlik oranı ise bu dönemde geçen yılın aynı dönemine göre 3.6 puan artarak yüzde 13 oldu. Aynı dönemler itibarıyla tarım dışı işsizlik oranı yüzde 11.9’dan yüzde 16.4’e, genç nüfusta işsizlik oranı yüzde 18’den yüzde 23.7’ye çıktı.
Kentte işsizlik oranı 4.4 puan artışla yüzde 16’ya, kırsalda işsizlik oranı 1.9 puanlık artışla yüzde 7’ye ulaştı.
Tarım dışı işsizlik arttı
Türkiye’de tarım dışı işsizlik oranı geçen yılın aynı dönemine göre 4.5 puanlık artışla yüzde 16.4 seviyesinde gerçekleşti. Bu oran erkeklerde geçen yılın aynı dönemine göre 4.5 puanlık artışla yüzde 15, kadınlarda ise 4.1 puanlık artışla yüzde 21.3 oldu.
Bu dönemdeki işsizlerin yüzde 71.2’sini erkek nüfus, yüzde 59.1’ini lise altı eğitimliler, yüzde 27.2’sini bir yıl ve daha uzun süredir iş aramakta olanlar oluşturdu.
İşsizlerin yüzde 30.7’si ‘eş-dost’ vasıtasıyla iş ararken, yüzde 89.2’sinin (2 milyon 915 bin kişi) daha önce bir işte çalıştığı görüldü. Daha önce bir işte çalışmış olan işsizlerin yüzde 48.1’i ‘hizmetler’, yüzde 26.1’i ‘sanayi’, yüzde 16.5’i ‘inşaat’, yüzde 6.8’i ‘tarım’ sektöründe çalışmış olup, yüzde 2.5’i ise 8 yıldan önce işinden ayrıldı.
İşsizlerin yüzde 23.4’ünün çalıştığı iş geçici olup işi sona erenler, yüzde 25.6’sını işten çıkarılanlar, yüzde 15.5’ini kendi isteğiyle işten ayrılanlar, yüzde 9.5’ini işyerini kapatan veya iflas edenler, yüzde 6.6’sını ev işleriyle meşgul olanlar, yüzde 9.8’ini öğrenimine devam eden veya yeni mezun olanlar, yüzde 9.6’sını diğer nedenler oluşturdu.
İstihdamda erkekler önde
Haziran döneminde istihdam edilen nüfusun yüzde 71.5’ini erkekler oluşturdu. İstihdam edilenler arasında yüzde 59.8’la lise altı eğitimliler en yüksek payı alırken, istihdamın yüzde 59.3’ünü ücretli, maaşlı ve yevmiyeli, yüzde 25.9’unu kendi hesabına ve işveren, yüzde 14.8’ini ise ücretsiz aile işçisi meydana getirdi.
İstihdam edilenlerin yüzde 61.2’sinin ‘1-9 kişi arası’ çalışanı olan işyerlerinde çalıştığı haziran döneminde, istihdam edenlerden yüzde 2.9’unun ek iş yaptığı görüldü. İstihdam edenlerden yüzde 3.2’si mevcut işini değiştirmek veya mevcut işine ek olarak bir iş ararken, ücretli olarak çalışanların yüzde 87.7’si sürekli bir işte çalıştı.
Türkiye’de yaptığı işten ötürü herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna kayıtlı olmadan çalışanların oranı, önceki yılın aynı dönemine göre 0.8 puanlık azalışla yüzde 45.7 olarak gerçekleşti.
Bu dönemde, geçen yılın aynı dönemine göre tarım sektöründe sosyal güvenlikten yoksun çalışanların oranı yüzde 88.5’ten yüzde 86.7’e düşerken, tarım dışı sektörlerde yüzde 30.3’ten yüzde 31’e yükseldi.
Kayıt dışılık yüzde 45.7
Herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna kayıtlı olmadan çalışanların oranı, önceki yılın aynı dönemine göre 0.8 puan artışla yüzde 45.7 oldu. Bu dönemde, geçen yılın aynı dönemine göre tarım sektöründe sosyal güvenlikten yoksun çalışanların oranı yüzde 88.5’den yüzde 86.7’ye düşerken, tarım dışı sektörlerde yüzde 30.3’ten yüzde 31’e çıktı.
Haziran döneminde, Türkiye genelinde işgücüne katılma oranı, geçen yılın aynı dönemine göre 0.7 puanlık artışla yüzde 48.8 olarak gerçekleşti. Erkeklerde işgücüne katılma oranı yüzde 71.1, kadınlarda ise 1.5 puanlık artışla yüzde 27.4 oldu.
Kentsel yerlerde işgücüne katılma oranı 0.4 puan artışla yüzde 46, kırsal yerlerde ise 1.5 puan artışla yüzde 55.5 gerçekleşti. İşgücünün eğitim ve yaş dağılımları ise; toplam işgücünün yüzde 18’ini 15-24 yaş grubundakiler oluşturdu. Lise altı eğitimlilerde işgücüne katılma oranı yüzde 47 iken, yükseköğretim mezunlarında bu oran yüzde 82.9 oldu.
Lise altı eğitimlilerde erkeklerin işgücüne katılma oranı yüzde 69.7 iken, kadınlarda yüzde 23.6. Lise ve dengi okul mezunlarında erkeklerde işgücüne katılma oranı yüzde 75 iken, kadınlarda yüzde 23.6.
Haziran 2009’da istihdam edilenlerin sayısı, geçen yılın aynı dönemine göre 164 bin kişi azalarak, 21 milyon 947 bin kişiye düştü. Bu dönemde tarım sektöründe çalışan sayısı 253 bin kişi artarken, tarım dışı çalışan sayısı 417 bin kişi azaldı.
Kadınlar iş bile aramıyor
Bu arada Dünya Bankası (DB) ve Devlet Planlama Teşkilatı’nın (DPT), ortaklaşa hazırladığı rapora göre, kadınların işgücü piyasasına katılım oranı çok düşük. OECD ülkelerinde bu oran ortalama yüzde 62 ve benzer ekonomilere sahip ülkelerde bu oran yüzde 33 olurken, Türkiye’de 2008 itibarıyla yüzde 22’nin altında. DB yetkilileri, ortaya çıkan bu sonuca göre, Türkiye’de yaşayan her dört kadından 3’ünün ne çalıştığına, ne de iş aradığına dikkat çekti. (Radikal)
Türkiye’de artış hızı dünyanın beş katı
Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu TİSK’in derlediği verilere göre, haziranda işsizlik oranı ve istihdam azalışı geçmiş aylara göre daha düşük olmakla birlikte, mevsimlik çalışmaların etkisini taşıyor. Yıllık bazda, işsizlik oranındaki artış ve istihdam düzeyindeki azalış süreci devam ediyor. Verilerden hareketle başlıca şu tespitler öne çıkıyor:
İşsizlik oranı bir yıl önceye göre 3.6 puan artarak yüzde 13’e; işsiz sayısı ise 972 bin artarak 3 milyon 269 kişiye çıktı;
ILO verilerine göre işsizlik oranındaki yıllık artış eğilimi dünya ortalamasının (0.7 puan), gelişmekte olan ülkelerin (0.3 puan) ve gelişmiş ülkelerin (2.5 puan) üzerinde. Türkiye’de işsizlik oranının artış hızı dünya ortalamasının beş katı. The Economist’in verilerine göre Haziran 2009 itibarıyla Türkiye, işsizlik oranının yüksekliği açısından dünya beşincisi. İlk sırada yüzde 23.6 ile Güney Afrika, son sırada yüzde 3 ile Norveç bulunuyor. Avrupa ortalaması yüzde 9.4.
Haziran 2009’da bir yıl önceye göre sanayi istihdamı 473 bin kişi azaldı. İşsizlerin 330 bini sanayiden kaynaklandı.
Diğer sektörlerin aksine, imalat sanayi istihdamındaki yıllık azalışın marttan itibaren yükseldiği ve herhangi bir azalma göstermeden yüzde 10 düzeyinde kaldığı anlaşılıyor. Haziran 2009’da işgücü 809 bin kişi artarken, istihdam 164 bin kişi azaldı. 424 bin kişilik erkek istihdamı azalışını, 260 bin kişilik kadın istihdamı artışı telafi etmeye çalıştı.
* Kentlerde istihdam 427 bin kişi azaldı. Genç istihdamındaki azalış 206 bin kişi oldu
* Genç işsizlik oranı yüzde 18’den 5.7 puan artarak yüzde 23.7’ye çıktı. Kentlerde bu oran yüzde 20.8’den 7. puan artışla yüzde 28.1’e yükseldi
* İşgücüne katılma oranı yüzde 48.1’den yüzde 48.8’e yükselirken mevsimlik çalışan 104 bin kişi ve ev kadını 166 bin kişi çalışma talebi ile işgücüne dahil oldu
* İş bulma umudu olmayan ve iş aramadığı halde çalışmaya hazır kişi sayısı 222 bin kişi arttı
* Tarım dışı sektörlerde işsizlik oranı yüzde 11.9’dan 4.5 puan artışla yüzde 16.4’e yükseldi
* Kayıt dışı istihdam oranı yüzde 44.9’dan yüzde 45.7’ye çıktı. (99 bin kişi arttı)
* Ücretli ve yevmiyeli sayısı 296 bin kişi azaldı
* En geniş alternatif tanımlı işsiz sayısı 5 milyon 735 bin kişi oldu
Tarım dışı istihdam düşüşü sona erdi
Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi Betam’da Prof. Dr. Seyfettin Gürsel ve araştırma görevlisi Arda Aktaş tarafından hazırlanan işsizlik araştırmasına göre, tarım dışı istihdamdaki düşüş sona erdi. Araştırma notu şöyle: “Haziranda, mayısa kıyasla tarım dışı işgücü yaklaşık olarak 4 bin kişi düşmüş; tarım dışı istihdam ise 113 bin kişi artmıştır. Ancak bu rakamlardaki hareketler büyük ölçüde mevsimsel etkilerden kaynaklanıyor. Mevsimsellikten arındırılmış verilere göre haziran ayında tarım dışı işgücü 17 bin kişi azaldığı; tarım dışı istihdamın ise sadece 4 bin kişi arttığı tahmin ediliyor. Tarım dışı işgücündeki bu azalmayı, ek çalışan etkisinin kaybolmaya başladığı şeklinde yorumlamak mümkün. Bunların sonucunda tarım dışı işsizlik oranı yüzde 18’den (mayıs) yüzde 17.4 (haziran) seviyesine gerilemiştir. İşsizlik oranındaki bu gerileme kriz başlangıcından bu yana ilk kez gerçekleşiyor.”
Umutsuz sayısı artıyor
‘Umutsuzlar’ olarak bilinen, iş aramayıp, çalışmaya hazır olanların sayısı geçen yılın aynı dönemine göre haziran ayında 222 bin kişi artarak 1 milyon 848 bin kişiye çıktı. Geçen yıl bu rakam 1 milyon 626 bin kişiydi. Umutsuzların 778 bini erkek, 1 milyon 70 bini kadınlardan oluştu. Umutsuzlar içinde yer alan, iş bulma ümidi olmayanların sayısı geçen yıla göre 186 bin kişi artarak 683 bine yükseldi. Haziran döneminde çalışma çağındaki nüfus geçen yılın aynı dönemine göre 875 bin kişi arttı. Bu dönemde Türkiye’de kurumsal olmayan nüfus bir önceki yılın aynı dönemine göre 819 bin kişilik bir artış ile 70 milyon 368 bin kişiye, kurumsal olmayan çalışma çağındaki nüfus ise 875 bin kişi artarak 51 milyon 507 bin kişiye ulaştı.
Bir çarpıcı sonuçta lise ve dengi okul mezunlarında görülüyor: Ekeklerde işgücüne katılma oranı yüzde 75 iken, kadınlarda yüzde 23.6.
