Kısa adı TÜİK olan Türkiye İstatistik Kurumu’nun 2008’in üçüncü çeyreğine ilişkin büyüme ve eylül ayı işsizlik verileri, krizin etkilerinin dalga dalga gelmeye başladığını ve ciddi bir yoksullaşma ve işsizlik konjonktürüne girildiğini ortaya koydu.
TÜİK verilerine göre, eylül ayında işsizlik oranı önceki yılın aynı dönemine göre 1 puanlık artışla yüzde 10.3 oldu. Türkiye Ekonomisi üçüncü çeyrekte sadece 0.5 büyüdü.
300 bin yeni işsiz
TÜİK verilerine göre, kentsel yerlerde işsizlik oranı 0.5 puanlık artışla yüzde
12.3, kırsal yerlerde ise 1.5 puanlık artışla yüzde 7.1’e yükseldi. Türkiye genelinde işsiz sayısı geçen yılın aynı dönemine
göre 295 bin kişi artarak 2 milyon 548 bin kişiye çıktı.
Türkiye’de tarım dışı işsizlik oranı geçen yılın aynı dönemine göre 1.3 puanlık artışla yüzde 13.3 düzeyine yükseldi. Bu oran erkeklerde geçen yılın aynı dönemine göre 1.5 puanlık artışla yüzde 11.8, kadınlarda ise 0.2 puanlık artışla yüzde 19.2 oldu. Genç nüfusta işsizlik oranı yüzde 19’dan yüzde 20.1’e yükseldi.
2008 yılı Eylül döneminde istihdam edilenlerin sayısı, geçen yılın aynı dönemine göre 331 bin kişi artarak, 22 milyon 213 bin kişiye yükseldi. Bu dönemde tarım sektöründe çalışan sayısı 140 bin kişi, tarım dışı sektörlerde çalışan sayısı ise 191 bin kişi artış kaydetti.
İstihdam edilenlerin yüzde 27.6’sı tarım, yüzde 19.7’si sanayi, yüzde 6’sı inşaat, yüzde 46.7’si ise hizmetler sektöründe yer aldı.
Kriz sonrası en kötü büyüme
Küresel krizin etkisiyle büyüme ivme kaybetmeye devam ediyor. Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) yılın üçüncü çeyreğinde yüzde 0.5 arttı. Böylece 2001’den bu yana en düşük büyüme rakamına ulaşıldı.
Dokuz aylık dönemdeki büyüme yüzde 3 düzeyinde gerçekleşti. Hükümet bu yıl yüzde 4 büyüme hedefliyor. İkinci çeyrekte yüzde 1.9 olarak açıklanan büyüme rakamı ise yüzde 2.3’e revize edildi. Dokuz ayda GSYH büyüklüğü yüzde 15.6’lık artışla 731 milyar 300 milyon YTL düzeyine yükseldi.
Üçüncü çeyrekte sektörel bazda en yüksek büyüme, yüzde 7.3 ile gayrimenkul, kiralama ve iş faaliyetleri sektöründe gerçekleşti.
Bu dönemde büyüme, mali ve aracı kuruluşların faaliyetlerinde yüzde 7.2, balıkçılıkta yüzde 6.9, ev içi personel çalıştıran hane halklarında yüzde 5.4, elektrik, gaz, buhar ve sıcak su üretimi ve dağıtımında yüzde 4.1, madencilik ve taş ocakçılığında yüzde 3.9, tarım, avcılık ve ormancılıkta yüzde 2.2 oldu.
Son dönemde yüksek oranlı büyüme kaydeden inşaat sektöründe bu kez daralma yaşandı. İnşaat üçüncü çeyrekte yüzde 4.3 küçüldü. İnşaat sektörünü yüzde 3.2 ile sağlık işleri ve sosyal hizmetler, yüzde 2.3 ile oteller ve lokantalar, yüzde 1.8 ile toptan ve perakende ticaret, yüzde 1.2 ile eğitim izledi. Krizin etkisiyle imalat sanayiinde de yüzde 1.1’lik küçülme yaşandı. Dokuz aylık dönemde en yüksek büyüme, yüzde 8.4 ile mali aracı kuruluşların faaliyetlerinde görüldü. (
Dördüncü çeyrekte daralma olacak
Mustafa Sönmez (İktisatçı): TÜİK, ikinci çeyrek için önceden yüzde 1.9 olarak açıklanan veriyi bu kez yükselterek düzeltmiş ve yüzde 2.3’e çıkarmış. Böyle olunca 9 ayın büyüme oranı da yüzde 3 gibi duruyor. Ancak, üçüncü çeyrekte hasat dönemi olması nedeniyle tarımın pozitif etkisi ile olduğundan daha düşük görünen ekonomik daralmanın, son çeyrekte ağırlaşması ve 2006 ya kadar yüzde 7’lerde büyüyen ekonominin 2007’deki yüzde 4.5 tan sonra 2008’i yüzde 2 dolayında kapatacağı söylenebilir.
Dünya Bankası’nın son tahminlerine göre, dünya ekonomisi 2009’da yüzde 0.9 büyüyecek ve Türkiye’nin 2008 büyüme hızı yüzde 3, 2009 büyümesi ise yüzde. 1.7 olacak. 2008’in 9 ayında yüzde 3 büyüyen Türkiye’nin iyice daralma yaşanan son çeyrek sonuçlarıyla büyümesini yüzde 2’de ancak tutabilmesi, DB’nin tahminlerini fazla iyimser yapıyor. DB’nin 2009 için öngörülen yüzde 1.7 büyüme tahmini de yine çok pembe bir senaryo.
