2008 yılında yürürlüğe giren Sağlık Uygulama Tebliği (SUT), en çok, Türkiye’deki nüfusun yüzde 12.29’unu oluşturan ‘engelli’ vatandaşları mağdur ediyor. 3 Aralık Dünya Engelliler Günü’nü kutlayacak olan ortopedik, görme, işitme-konuşma, zihinsel engelli olmak üzere yaklaşık 8.5 milyon özürlü, en büyük engeli devletten görüyor.
Her otobüse binerken, yoldan kaldırıma geçerken ya da merdiven çıkarken ki olağan durumlar, engelliler için toplumdan kopuk bir hayat yaşamalarına kadar varıyor. Engelliler, sağlamların sızlayan vicdanı değil, sadece kent içinde hiçbir ayrıma uğramadan, eşit bir şekilde yaşam koşulları sağlanmasını istiyor.
Ellerinden alınan haklar
Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası ile birlikte, Genel Sağlık Uygulama Tebliği (SUT), sağlık hizmetlerinden yararlanan herkesi, özellikle engellileri birçok yönden etkiliyor. Vatandaşlar, sağlık sigortası primlerinin dışında aldıkları sağlık hizmetine göre katılım payı ödemek zorunda bırakılıyor.
SUT’un yayınlanmasının ardından hastalara verilen rapor ve reçetelerin sürelerinde kısıtlanmaya gidilmesi ile her seferinde yeniden rapor alabilmek için zahmetli bir süreç izlemek zorunda bırakılan hasta ve engellilerin bir kısmının yatalak veya hareket yeterliliği olmadığı dikkate alınmıyor. Ayrıca yeni tebliğ birçok hastalığın tedavisi için gerekli olan fizik tedavi sürelerine ve miktarına da sınırlama getiriyor. Engellilerin sürekli kullandıkları bazı tıbbi malzemelerin miktarları da kısıtlı. Tekerlekli sandalye ve işitme cihazları gibi kimi tıbbi malzemelerin karşılanan bedelleri de düşürülürken, kulak kalıbı ve pil ödemelerini tamamen kaldıran SUT, dar gelirli engellileri ve hastaları sağlığından eden bir uygulamayla sıkıntı kaynağı.
Engelli suçlu, aile gardiyan
Türkiye Sakatlar Derneği Genel Başkanı Şükrü Boyraz, Türkiye’de sosyal devletin yerini sadakacı devletin aldığını söylüyor. Türkiye’de engellilerin suçlu, ailelerin ise gönüllü gardiyan rolünü üstlendiklerini dile getiren Boyraz, “Eğitim alamıyoruz, toplu taşımayı kullanamıyoruz. İstihdam edilmiyoruz. Yani sağlamların sızlayan vicdanı haline geliyoruz” diyor. “Bir yandan kendi egolarını tatmin etmek için bir yasa çıkartıyorlar, diğer taraftan çıkardıkları yönetmelikle bu yasayı rafa kaldırıyorlar” diyen Boyraz, engellilere yönelik çıkarılan yasaların göz boyamaktan başka bir şey olmadığını sözlerine ekliyor.
Yine SSGSS!
SSGSS ile engellilerin durumunun tamamen içler acısı bir duruma büründüğüne dikkat çeken Boyraz, “1 Ekim’deki SUT ile haklarımız gasp edildi. Ayağımı, kolumu isteyerek kaybetmedim. Sakatlığı tercih eden ben değilim. Mayınların, gizli savaşların, trafiğin yani bu ülkenin yanlış işleyişinin kurbanıyım” diyerek devletin de, insanların kent içinde hiçbir ayrıma uğramadan, eşit bir şekilde yaşam koşulları sağlamasını istiyor.
Devlet eziyet ediyor
Kaldırımlar çok yüksek. Kent mimarisi sakatların önünde kocaman bir engel. Bu engeli yaşayanlardan biri de iki ayağını kaybetmiş olan ve kaldırımın kenarında yürüyen Mustafa Koca, “Her an bir kaza ile karşılaşabiliriz. Yani Allaha emanetiz” diyor.
Kızı Esra (28), oğlu Samet (22), iki sakat çocuğunu 20 yıldır hastane hastane dolaştıran Kamil Karaş, “Her şey için hastaneye gidiyorum. Tek tek rapor çıkartıyorlar. Raporumda yazıyor. Sürekli özürlü. Evde bakım parası için, eğitim için, yani sürekli hastanelere gidip eziyet çekiyoruz. Neden devlet bize bu eziyeti çektiriyor?” diyor. Her seferinde iki tane sakat çocukla beraber, mimarisi engellilere yönelik olmaktan çok uzak hastaneye gidip gelen Karaş, yürünecek yer olmadığında çoğu zaman tek tek çocuklarını sırtında taşımak zorunda kalıyor.
Devlet engelliye iş vermiyor
Devlet Personel Başkanlığı verilerine dayanılarak yapılan araştırmaya göre devlet, engelliye iş vermiyor. Yeteri kadar engelli personeli istihdam etmeyen devlet, yüzde 3 engelli çalıştırma kuralına uymuyor. Kamu kurumlarında çalıştırılması gereken engelli personel sayısı 54 bin iken sadece 9 bin 966 engelli kamuda memur olarak istihdam ediliyor. Devlet, çalıştırması gereken toplam engelli personelin sadece yüzde 18’ini çalıştırıyor. Kadroların yüzde 82’si boş duruyor; ancak atama yapılmıyor.
3 Aralık Dünya Engeliler Günü nedeniyle Türk Sağlık-Sen’in Devlet Personel Başkanlığı verilerine dayanarak yaptığı araştırma, devlet kurumlarında yeteri kadar engelli personelin istihdam edilmediğini ortaya koydu. Araştırmada ayrıca, devletin hangi engelli gruplarını istihdam ettiği ile ilgili bilgilere de yer verildi. Araştırmaya göre devlet, yüzde 3 engelli çalıştırma kuralına uymuyor. Devlette en çok yüzde 40-60 arasında engeli bulunanlar ve ortopedik engelliler istihdam ediliyor. En çok lise mezunu engelliler devlette görev yapıyor.
54 bin yerine 9 bin engelli çalıştırıyor
Araştırma sonuçlarına göre kamu kurumlarında toplam 1 milyon 800 bin memur çalışıyor. Yüzde 3 oranına göre kamuda çalıştırılması gereken engelli personel sayısı 54 bin iken, 1826’sı kadın, 8 bin 140’ı erkek olmak üzere sadece 9 bin 966 engelli kamuda memur olarak istihdam ediliyor. Engelli istihdam edilmesi gerekirken boş bırakılarak atama yapılmayan kadro sayısı ise 44 bin 34. Yani devlet, çalıştırması gereken toplam engelli personelin sadece yüzde 18’ini çalıştırıyor. Kadroların yüzde 82’si boş duruyor; ancak atama yapılmıyor.
Araştırmada ortaya çıkan bir diğer ilginç sonuç ise kamu kurumlarında görev yapan engellilerin özür durumları oldu. Sonuçlara göre istihdam edilen engelli personelden 7 bin 541’inin özür oranı yüzde 40 ile 60 arasında. 1240’ının özür oranı yüzde 61 ile yüzde 80, 1185’inin özür oranı ise yüzde 81 ile yüzde 100 arasında bulunuyor.
Tercih edilenler yüzde 40-60 arasında engeli bulunanlar
Araştırmada ortaya çıkan bir diğer ilginç sonuç ise kamu kurumlarında görev yapan engellilerin özür durumları oldu. Sonuçlara göre istihdam edilen engelli personelden 7 bin 541’inin özür oranı yüzde 40 ile 60 arasında. Bin 240’nın özür oranı yüzde 61 ile yüzde 80, Bin 185’inin özür oranı ise yüzde 81 ile yüzde 100 arasında bulunuyor.
Ortopedik engelliler istihdamda ilk sırada
Araştırmaya göre kamuda en çok 5 bin 34 kişiyle ortopedik engelliler istihdam ediliyor. İkinci sırada ise 2 bin 269 kişi ile görme engelliler var. Görme engellileri 376 kişi ile zihinsel engelliler, 366 kişi ile işitme engelliler, 282 kişi ile işitme ve konuşma engelliler, 75 kişi ile de sadece konuşma engelliler takip ediyor. Diğer kategorisinde ise bin 564 kişi yer alıyor.
En çok lise mezunu engelli çalıştırılıyor
Araştırmada ayrıca, kamuda istihdam edilen engelli personelin eğitim durumları ile ilgili bilgilere de yer verildi. Sonuçlara göre kamuda en çok 4 bin 238 kişi ile lise mezunu engelliler istihdam ediliyor. Kamuda istihdam edilen ilköğretim mezunu engelli sayısı 3 bin 64, 2 yıllık yüksekokul mezunu sayısı 1170, 4 yıllık üniversite mezunu sayısı 1139, lisansüstü mezunu sayı ise 85’i buluyor. (Ankara/ANKA)
